نقش عمومی نماز در خانواده

تا روی دلت سوی خرابات نباشد

آگاهیت از سر مناجات نباشد

ای زاهد خودبین، به خدا راه نیابی

تا عاشقیت حاصل اوقات نباشد

جز یار نبینی اگر دیده شود باز

رو دیده بجو حاجت اثبات نباشد

عکس رخ جانان نپذیرد دل تنگت

گر سینه تو پاک چو مرآت نباشد

دو صیقل اخلاص، بزن لوح درون را

کاین کار ، به تزویر به طامات نباشد

جز نامه انسان، که ز عشقش شده نامی

کس در خور این فخر و مباهات نباشد

خانواده کوچک ترین واحد اجتماع است که توانایی و بازدهی جامعه به آن بستگی دارد. امروزه جوامعی موفق هستند که خانواده های موفق دارند. در واقع، جامعه چیزی جز بسط خانواده نیست. بسیاری از مشکلات اجتماعی و فرهنگی جهان غرب از بحران خانواده ناشی می شود.

نماز از سه جهت بنیان خانواده را تقویت می کند که فضای معنوی یکی از این جهات است.

از آن جا که سلامت و آرامش خانواده منوط به ایجاد روح معنویت و یاد خدا در فضای خانه و ایجاد فضایل اخلاقی در افراد خانه است، نماز با ایجاد فضای معنوی در خانه، آرامش روانی اعضای خانواده را تأمین می کند و سبب تقویت بنیان روابط آنها می شود. در این فضای معنوی است که انجام شعایر دینی و تربیت مذهبی فرزندان به راحتی انجام می شود و آینده خانواده تضمین می گردد.

محبت یکی دیگر از جهاتی است که باعث محکم نگه داشتن بنیان خانواده ها می شود.

بارزترین ویژگی خانواده در محبت بین اعضای آن جلوه می کند و در هیچ یک از گروههای اجتماعی محبت متقابل به این صورت شکل نمی گیرد. این کانون گرم خانواده است که پناهگاه اهل خانه در برابر ناملایمات زندگی است.

نماز سبب تحکیم محبت در بین اعضای خانواده می شود. یکی از عوامل اصلی ایجاد محبت، تواضع است و می دانیم که اگر نمازی با تواضع و خشوع انجام شود، کبر را از بین می برد و این حالت تواضع خود به خود در تمامی مراحل زندگی جلوه می کند و در رفتار و اعمال آدمی تأثیر می گذارد. یکی دیگر از عوامل ایجاد محبت ایمان به خداست که نماز آن را متجلی می کند. در روایات اسلامی نیز تصریح شده که تواضع و ایمان از عوامل ایجاد محبت است.

باروری شخصیت هم سومین موردی است که موجب پایداری و دوام خانواده ها می شود.

اما ابتدا واژه شخصیت و معنای آن

" شخصیت " در تعریف روان شناسی و روان پزشکی، معرف مجموعه ای از صفات، رفتارها، افکار و تمایلات عاطفی و هیجانی هر فرد می باشد که او را از دیگران متمایز می کند.

دانش امروز، عوامل شکل دهنده شخصیت انسان را در دو گروه درونی و بیرونی طبقه بندی می نماید. صرف نظر از عوامل درونی و جسمی تأثیرگذار بر روی شخصیت ( از جمله مسائل ژنتیکی، وضعیت فیزیکی و ظاهری بدن، مسائل هورمونی و کیمیاوی و ...)، عوامل بیرونی یا (محیطی) نقش عمده ای را در شکل دادن به شخصیت انسان ایفا می کنند.

این عوامل بیرونی شامل مواردی همچون تأثیر والدین و خانواده، عوامل فرهنگی ـ اجتماعی و تجارب زندگی می شود.

با توجه به نقش این عوامل بر شکل گیری شخصیت، می توان رسیدن به ثبات شخصیت و برخورداری از آرامش و پایداری شخصیتی را یکی از ایده آل ترین، خواسته های بشری دانست، چرا که وجود ناهنجاری در هر کدام از عوامل شکل دهنده شخصیت می تواند اثرات فاجعه آمیزی مثلاً به صورت اختلالات پیچیده و متعدد شخصیتی به بار آورد.

اما بی ثباتی شخصیت دلالت بر یک نوع شایع از اختلال شخصیت دارد که مبتلایان به آن از تغییرات دائمی حالات و رفتارها و افکار رنج می برند، به نحوی که هر لحظه به رنگی در می آیند و نغمه جدیدی ساز می کنند.

این بیماران بدون آن که با عنوان بیمار شناخته شوند، به وفور در جامعه حضور دارند و کسانی هستند که از کمترین درجه سازگاری و انطباق در خانه، مکتب، محل کار یا حتی در امر ازدواج برخوردارند. به عنوان مثال به تغییر مکرر شغل می پردازند یا گروه و جناح سیاسی خود را پیوسته تغییر می دهند.

مبتلایان به این اختلال در واقع از بیماری "بی ثباتی عمومی شخصیت" رنج می برند .

در این بین "نماز" می تواند ایفاگر نقش بسیار مهمی در پیشگیری و درمان این اختلال عمیق شخصیت باشد.

پذیرفتن و تسلیم مطلق در مقابل "یک دین"و پیروی از "یک مذهب" و پیمودن "یک راه" که همانا صراط مستقیم است، ویژگی مهم و برجسته نمازگزاران است. نمازگزار ضمن تکرار مکرر "یک مجموعه " از الفاظ و اذکار واحد طی نمازهای روزانه خود، پیوسته "یک عقیده واحد" و "یک خط مشی مشخص" را در زندگی خود دنبال می کند و بدین ترتیب گویی "یک شخصیت ثابت" و "یک روش و منش معین" و "یک ایدئولوژی همیشگی" را برای خود انتخاب می نماید و در حین تکرار جزء به جزء اصول اساسی ایدئولوژی خود در نماز (که همگی آن اصول در مضامین نماز متجلی است)، پیوسته به تثبیت شخصیت واحد و ثابت خود می پردازد. بدین ترتیب برای آن گروه که نماز را تکرار مکررات می دانند، شاید توجه به همین یک نکته کافی باشد که در ورای این تکرار همیشگی، موهبت بزرگ ثبات شخصیت و تعادل کامل روانی نهفته است که می توان آن را به نوعی سر منشا تمام موفقیتهای بشری در عالم ماده و معنا دانست.

خانواده ای که از افراد با شخصیت و با ثبات تشکیل شده باشد، دارای استحکام در روابط است.

یکی از آثارتربیتی نماز، ثبات شخصیت است. انسان با نماز خواندن و اتکا به خدای متعال خود را تنها احساس نمی کند و همیشه در تمامی مشکلات، به نیروی قوی تری مراجعه می کند و از بارگاه خدای متعال استمداد جسته و به او توکل نموده امورات خود را هر چند دارای فراز و نشیبهای فراوان باشد با خوبی و با موفقیت سپری می کند. نماز این احساس را در او بیشتر می نماید و از اعتماد به نفس خوبی برخوردار می شود که باعث باثبات تر شدن شخصیت او می گردد. اعضای خانواده که منظم، نظیف، مودب، متین و باوقارند، احساس ثبات می کنند، قادر به تمرکز ذهن هستند و می توانند در آینده خانواده ای ایده آل را تشکیل دهند.

نماز، با توجه به کارکردهای تربیتی اش در ایجاد چنین فضایی بسیار مؤثر است. خانواده ای که چنین اعضایی داشته باشد بسیار مستحکم و نظام مند خواهد بود و اگر این روابط به جامعه بسط یابد، اجتماع همانند خانواده ای بزرگ خواهد شد.

اما این قسمت را با دعایی این گونه از سیّد السّاجدین امام زین العابدین (ع) که در مناجات با حضرت حق، عرضه می‌دارد به پایان می رسانیم.

ای معبود من! کیست که شیرینی محبّتت را چشیده باشد و آن گاه از تو روی گردان گشته و دیگری را به جای تو مقصد و محبوب خود قرار دهد؟!.

و کیست که با قُرب تو مأنوس گشته باشد و آن گاه دل به دیگری بستن و به غیر تو پیوستن را به سّر ضمیر خویشتن راه دهد؟

منبع:

http://namaz.namaz.ir/page.php?page=showarticles&cat=25&id=11&office=namaz