نماز جمعه

***    نماز جمعه در زمان غیبت امام معصوم(علیه السلام) واجب تخییرى است، یعنى مى توان آن را در روز جمعه به جاى نماز ظهر خواند و احتیاط مستحب آن است که اگر نماز جمعه را خواند نماز ظهر را نیز بعد از آن بخواند.

***    نماز جمعه دو رکعت است، مانند نماز صبح. و بنابر احتیاط مستحب حمد و سوره را بلند بخواند. و مستحب مؤکَّد است در رکعت اوّل، سوره « جمعه » و در رکعت دوم، سوره «منافقین» خوانده شود. و در نماز جمعه دو قنوت مستحب است، یکى در رکعت اوّل پیش از رکوع و دیگرى در رکعت دوم بعد از رکوع. و نباید در رکعت دوم پس از قنوت دوباره به رکوع رود. و اگر رفت نمازش باطل مى شود.

***    اگر در رکعتهاى نماز جمعه شک شود، نماز باطل است.

***    در نماز جمعه علاوه بر شرایط عمومى نماز، چند چیز لازم است، اوّل: با جماعت خوانده شود. دوم: امام و مأموم، حداقل هفت نفر مرد بالغ باشند. و بنابر احتیاط واجب مسافرى که نمازش شکسته است جزو آن هفت نفر نباشد. و اگر امام و مأموم، پنج نفر باشند نماز جمعه صحیح است ولى واجب نیست. سوم: پیش از نماز، امام جمعه دو خطبه بخواند به تفصیلى که خواهد آمد. چهارم: بین دو محل اقامه نماز جمعه حدّاقل یک فرسخ شرعى فاصله باشد و فرسخ شرعى، تقریباً پنج کیلومتر و نیم مى باشد.

***    اگر مأمومین در اثناى خطبه، یا پیش از شروع در نماز متفرّق شدند و عده آنان از چهار نفر واجد شرایط کمتر شد، نماز جمعه صحیح نیست و باید نماز ظهر خوانده شود و اگر پس از شروع نماز، نماز را برهم زدند و متفرّق شدند بنابر احتیاط، امام جمعه، نماز جمعه را تمام کند و نماز ظهر را نیز بخواند.

***    هریک از دو خطبه، بنابر احتیاط واجب، باید مشتمل بر حمد و ثناى خدا، صلوات بر پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) و آل پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم)، دعوت مردم به تقوى و پرهیزکارى و یک سوره کامل باشد. و بنابر احتیاط باید خطبه دوم مشتمل بر صلوات بر ائمّه اطهار(علیهم السلام) با ذکر نام آنان و استغفار براى مؤمنین نیز باشد.

***    بنابر احتیاط واجب، حمد و ثناى خدا و صلوات بر پیامبر و آل پیامبر(علیهم السلام) به زبان عربى گفته شود، ولى دعوت به تقوى، موعظه، تذکرات و بیان مسائل اجتماعى و سیاسى به زبان مستمعین اشکالى ندارد.

***    خطبه ها را بنابر احتیاط واجب باید، خود امام جمعه بخواند نه دیگرى و باید امام، ایستاده خطبه بخواند و واجب است میان دو خطبه با نشستن مختصرى فاصله شود و باید خطبه ها بلند خوانده شود که حدّاقل چهار نفر واجد شرایط بشنوند و شایسته است، طورى خوانده شود که همه حاضرین بشنوند.

***    بنابر احتیاط، باید امام جمعه در حال خطبه، با وضو باشد.

***   مستحب است امام جمعه در حال خطبه، عمامه بر سر داشته باشد، بر عصا و یا سلاحى تکیه کند، در حال اذان روى منبر بنشیند و پیش از شروع خطبه به مُستمعین سلام کند و جواب سلام امام بر مستمعین واجب کفایى است.

***   بنابر احتیاط واجب، حاضرین اگر در شرایطى هستند که چنانچه گوش دهند خطبه ها را مى شنوند باید گوش دهند، و صحبتى که مانع از این گوش دادن است نکنند و حتى نماز نافله نخوانند. و بنابر احتیاط مستحب به طرف خطیب بنشینند و مانند حال نماز باشند، به راست و چپ نگاه نکنند و جابه جا نشوند، ولى پس از تمام شدن خطبه ها، تا اقامه نماز جمعه این امور مانعى ندارد.

***    اگر مأمومین خطبه ها را گوش ندادند، یا در حال خطبه به راست و چپ نگاه کردند، یا جابه جا شدند و یا صحبت کردند بر خلاف احتیاط عمل کرده اند، ولى نماز جمعه آنان صحیح است.

***    امام جمعه باید بالغ، عاقل، مرد، شیعه دوازده امامى، حلال زاده، عادل و قادر به خواندن خطبه در حال قیام باشد. و بنابر احتیاط واجب، بیمارى خوره و پیسى ظاهر نداشته باشد و حدّ شرعى نخورده باشد و همچنین بنابر احتیاط واجب از طرف مجتهد واجد شرایط تعیین شده باشد.

***    نماز جمعه بر بچّه ها، دیوانه ها، پیران سالخورده، بیماران، نابینایان، مسافران، زنان، کسانى که بیش از دو فرسخ از محل نماز جمعه دورند کسانى که حضور آنان در نماز جمعه مشقّت و سختى دارد و همچنین در وقت باران، واجب نیست، هرچند این قبیل افراد، اگر حاضر شدند نماز جمعه آنان صحیح است و به جاى نماز ظهر محسوب مى گردد، گرچه بنابر احتیاط مستحب نماز ظهر را نیز بجا آورند.

***    وقت نماز جمعه، از اوّل ظهر است تا وقتى که سایه شاخص به اندازه خود شاخص شود، بنابراین اوّل ظهر شرعى، باید فوراً، اذان و سپس خطبه هاى جمعه شروع گردد. و خواندن آنها پیش از ظهر، خلاف احتیاط است مگر اینکه بعد از داخل شدن وقت، مقدار واجب خطبه را تکرار کند.

***    اگر شک کند وقت نماز جمعه هنوز باقى است یا نه، بنابر احتیاط واجب لازم است تحقیق کند و اگر در وسط نماز جمعه وقت آن بگذرد اگر یک رکعت از آن در وقت خوانده شده صحیح است وگرنه بنابر احتیاط، نماز جمعه را تمام کند و نماز ظهر را نیز بخواند.

***   اگر نماز جمعه برپا شد، کسى که خطبه ها را درک نکرده مى تواند در آن شرکت نماید، بلکه اگر کسى به رکوع رکعت دوم برسد کافى است و پس از سلام امام جمعه، رکعت دوم را خودش مى خواند و نماز جمعه او صحیح است.

منبع: رساله توضیح المسائل آیت الله شیرازی