نیّت

سرفصل این عبادت و نخستین امر واجب در نماز، «نیّت» است. و ...

نیّت، تعیین کننده ارزش هر عمل است.

اگر عبادتی، از جهت نیّت، خلل یابد و نمازگزار، دچار ریب و ریا گردد، کاراش بی 

نتیجه و عبادتش فاسد و رنجش بی اجر خواهد بود. بنا به اهمیّت نیّت و خلوص و جایگاه 

رفیع آن در هر عبادت و عمل، به ویژه در نماز، به بحثی نسبتاً مبسوط درباره آن می‏پردازیم.

نیّت چیست؟

انگیزه آگاهانه نسبت به هر عمل «نیّت» آن است و در عبادت، این انگیزه باید خدایی 

باشد و نماز به خاطر رضای الهی و در جهت تأمین خواسته او و اجرای فرمانش و به قصد 

نزدیک‏تر شدن به خدا (قصد قربت) انجام گیرد.

اگر در عبادت و نماز، چنین نیّت خالصی وجود داشت، عامل قرب می‏شود وگرنه جز دوری از 

خدا بازدهی ندارد.

نیّت، آگاهی و توجّه به عمل و هدف آن است. هدف نماز که «یاد خدا»ست باید همواره در 

دل و ذهن نمازگزار، زنده باشد و انگیزه‏های مادّی و غیر خدایی از جمله جلب رضایتِ 

مردم، ریا، خودنمایی و شهرت در دل و فکر، راه پیدا نکند.

در جادّه‏ها، راه پر خطر را علایم بیشتری می‏گذارند. راه بندگی خدا هم، پر از انواع 

خطرهایی است که عمل و فکر و نیّت را تباه و منحرف می‏سازد. و از اینجاست که در متون 

دینی و رهنمودهای پیشوایان اسلام، تعابیرِ «فیِ اللّه»، «لِلّه»، «فی‏سبیل اللّه» و 

... فراوان به کار رفته است. در آیات قرآن، هفتاد بار کلمه «فی سبیل اللّه» (در راه 

خدا) درباره کارهایی همچون نماز، زکات، جهاد، هجر، شهادت، انفاق، به کار رفته است 

رنگِ «الهی» به هر کاری بخورد، آن را ارزشمند و جاودان می‏سازد. (62) 

در سایه نیّت خالص، کار کم، زیاد می‏شود. عمل کوچک، عظمت می‏یابد، انفاقی اندک، 

پاداشی عظیم می‏یابد، کار دنیایی و مادّی، به عملی اخروی و معنوی تبدیل می‏شود.

اگر کسی عمری در عبادت و روزه و جهاد و انفاق بگذراند، ولی نه بخاطر خدا، همه‏اش 

تباه است، و اگر دِرهمی انفاق، مرتبه‏ای جهاد، گامی کوچک، سجده‏ای کوتاه، برای خدا 

باشد، نزد خدا محفوظ است و از پاداش خدایی برخوردار.

امام صادق علیه السلام فرموده است: «مَنْ اَرادَ اللّهَ بِالْقَلیِلِ مِنْ عَمَلِهِ، 

اَظْهَرَهُ اللّهُ اَکْثَرَ مِمّا اَرادَ، وَ مَنْ اَرادَ النّاسَ بِالْکَثیرِ مِنْ 

عَمَلِهِ اَبَی اللّهُ اِلاً اَنْ یُقَلَّلَهُ فِی عَیْنِ مَنْ سَمِعَهُ» هر که در 

کار اندک خود، هدف خدایی داشته باشد، بیش از آنکه خودش بخواهد، خداوند کار او را 

بیشتر جلوه می‏دهد و هر که از کار زیاد، جلب نظر مردم را بخواهد خداوند، کارهایش را 

در دید شنونده، اندک جلوه می‏دهد.

دل‏ها به دست خداست و محبّت مردم نیز با اراده پروردگار است. اگر انسان، محبوبیّت و 

مودّت دیگران را هم بخواهد، باید از خداوند که «مقلّب القلوب» است بطلبد.

به تعبیر امام صادق علیه السلام: دل حرم خداست، و در این حرم و حریم، نباید غیر خدا 

راه یابد. (63) 

چون دل، سرای توست نه بیگانه

در راه دل نشسته و دربانم

حاشا که جز تو، ره به دلم یابد

جانم فدای تو، ای همه جانانم