چهل حدیث از بزرگان درباره نماز

گفتار معصوم اول، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم): 1- رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در ضمن وصایای خود به ابوذر فرمود:یا اباذر ان الله جعل قرة عینی فی الصلاة، و حببها الی، کما حبب الی الجائع الطعام... و ان الجائع اذا اکل الطعام شبع و انا لا اشبع من الصلاة. «ای ابوذر! همانا خداوند، نور چشم مرا در نماز قرار داد، و نماز را محبوب من نمود، چنانکه غذا را محبوب انسان گرسنه نمود، همانا انسان گرسنه، هنگامی که غذا بخورد سیر می شود، و من از نماز، سیر نمی شوم». (امالی شیخ طوسی، ج2، ص141) 2- مابین المسلم و بین ان یکفر ان یترک الصلوه الفریضه معتمداً اویتهاون بها فلا یصلیها.«فاصله ی بین مسلمان و کفر، همین است که نماز واجب را از روی عمد، ترک کند، یا بر اثر سستی، نماز نخواند.» (وسائل الشیعه، ج3، ص29) شرح: یعنی کسی که نماز واجب را عمداً و یا از روی سستی و سبک شمردن نماز، ترک کند، از مرز اسلام خارج شده و کافر گشته است.

3- لا تضیعوا صلاتکم، فان من ضیع صلاته حشر مع قارون و هامان، و کان حقاً علی الله ان یدخله النار.«نماز خود را تباه نسازید، چرا که هر کس نمازش را تباه سازد. با قارون (سرمایه دار مخالف موسی علیه السلام) و هامان (نخست وزیر فرعون) محشور می گردد، و بر خدا سزاوار است که او را در آتش دوزخ بیفکند».
(وسائل الشیعه، ج3، ص19)
4- لا یزال الشیطان ذعراً من المؤمن ما حافظ علی الصلوات الخمس، فاذا ضیعهن تجرء علیه، فادخله فی العظائم.«شیطان همواره از مؤمن، هراسان و ترسان است تا آن هنگام که او مراقبت انجام کامل نمازهای پنجگانه باشد، پس هر گاه او، آن نمازها را تباه سازد (مانند اینکه بدون شرائط و باشتاب انجام دهد) شیطان بر او جرئت می یابد، و او را به گناهان بزرگ وادار می سازد.»
(وسائل الشیعه، ج3، ص19)
5- سلمان می گوید: در محضر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در سایه ی درختی به سر می بردیم، آن حضرت، شاخه ای از آن درخت را گرفت، و آن را تکان داد، برگ های آن ریخته شد، به حاضران فرمود: «آیا از من نمی پرسید این چه کاری بود که کردم؟».گفتیم: «ای رسول خدا! علت این کار را به ما خبر بده»، فرمود:
ان العبد المسلم اذا قام الی الصلاة تحتاتت عنه خطایاه کما تحتاتت ورق هذه الشجرة.
«همانند بنده ی مسلمان، هرگاه به نماز ایستاد، گناهان او می ریزد، همان گونه که برگهای این درخت می ریزد».
(امالی شیخ طوسی، ج1، ص170)
6- ان العبد اذا اشتغل بالصلاة جائه الشیطان و قال له: اذکر کذا، اذکر کذا، حتی یضل الرجل ان یدری کم صلی.«همانا بنده هنگامی که مشغول نماز شد، شیطان نزد او می آید و به او می گوید: فلان چیز را بیاد آور، فلان چیز را بیاد آور، تا آنجا که او را آنچنان گم و غافل می کند که او حیران می شود در مورد این که در کجای نماز است».
(بحار، ج84، ص259)
7- رکعتان خفیفتان فی تفکر خیر من قیام لیلة.«دو رکعت نماز سبک در صورتی که همراه با تفکر و اندیشه باشد بهتر از عبادت سراسر یک شب است».
(بحار، ج84، ص240)
گفتار معصوم دوم، حضت زهرا (سلام الله علیها)
8- حضرت زهرا (سلام الله علیها) در ضمن شمارش فلسفه ی برخی از دستورهای اسلام، چنین فرمود:فجعل الله الایمان تطیراً لکم من الشرک، و الصلوة تنزیها لکم عن الکبر.
«خداوند، ایمان را وسیله ی پاک سازی شما از آلودگی شرک، و نماز را برای دوری و پاک نمودن شما از تکبر (در برابر حق) قرار داد».
(شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج16، ص211)
گفتار معصوم سوم، امام علی (سلام الله علیها):
9- کتب امیرالمؤمنین لمحمد بن ابی بکر: ارتقب وقت الصلوة فصلها لوقتها و لاتعجل بها قبله لفراغ، و لا تؤخرها عنه لشغل.امیرمؤمنان علی (علیه السلام) برای (نماینده اش) محمد بن ابی بکر نوشت:
«در انتظار وقت نماز باش، آن را در وقتش بخوان، هنگام فراغت، شتاب نکن که آن را قبل از فرارسیدن وقتش بخوانی، و هنگام شغل و سرگرمی، آن را از وقتش، تأخیر نینداز».
(بحار، ج83، ص14)
10- از وصایای امیرمؤمنان علی (علیه السلام) در بستر شهادت، این بود:والله الله فی الصلوة فانها عمود دینکم.
«خدا را، خدا را، درباره نماز، چرا که نماز ستون دین شما است».
(نهج البلاغه، نامه 47)
11- لکل شیء وجه، و وجه دینکم الصلاه.«هرچیزی دارای صورت است، صورت دین شما، نماز می باشد».
(بحار، ج82، ص227)
12- ان عمود الدین الصلاه، و هی اول ما ینظر فیه من عمل ابن آدم، فان صحت نظر فی عمله و ان لم تصح لم ینظر فی بقیه عمله.«همانا نماز، ستون دین است و آن نخستین عمل انسان است که به آن توجه می شود، اگر صحیح باشد، به سایر اعمال او توجه می گردد، ولی اگر صحیح نباشد، به سایر اعمال او توجه نمی گردد.»
13-واعلم ان کل شیء من عملک تبع لصلاتک.«بدان که تمام اعمالت، تابع نمازت خواهند بود.»
(نهج البلاغه، نامه 27)
[یعنی: اگر نماز، پذیرفته شود، سایر اعمال نیز پذیرفته می شود، وگرنه، سایر اعمال نیز پذیرفته نشود]
گفتار معصوم چهارم، امام حسن مجتبی (سلام الله علیه):
14- هر گاه امام حسن مجتبی (علیه السلام) می خواست نماز بخواند، زیباترین لباس خود را می پوشید، شخصی پرسید: «ای فرزند رسول خدا! چرا زیباترین لباس خود را در نماز می پوشی؟».آن حضرت در پاسخ فرمود: ان الله جمیل یحب الجمال، فاتجمل لربی، و هو یقول: «خذوا زینتکم عند کل مسجد» فاحب ان البس اجود ثیابی.
«خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد، و به همین جهت من لباس زیبا برای راز و نیاز با پروردگار می پوشم، که او می فرماید: «زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد برگیرید»
(اعراف- 31) پس به همین علت دوست دارم که زیباترین لباسم را (هنگام نماز) بپوشم».
(تفسیر عیاشی، ج2، ص14- بحار- ج83، ص175)
15- ان من طلب العبادة تزکی لها. اذا اضرت النوافل بالفریضة فارفضوها.«هر کس هوای عبادت دارد، دل را برای آن، پاک می کند و هر گاه نمازهای مستحبی به نمازهای واجب ضرر رسانید(باعث آسیب رسانی به یکی از صفات و ابعاد نمازهای واجب شد)، نمازهای مستحبی را ترک کنید».
(تحف العقول، ص267)
16- من ادام الاختلاف الی المسجد، اصاب احدی ثمان: آیه محکمه، و اخاً مستفاداً، و علماً مستطرفاً، و رحمه منتظره، و کلمه تدله علی الهدی او ترده عن ردی، و ترک الذنوب حیاء او خشیه.«هر که همواره به مسجد (برای نماز) رفت و آمد کند یکی از هشت فایده به او برسد:
1- بهره مندی از آیه ی روشنی از قرآن 
2- یافتن رفیق نیک
3- فراگیری علم تازه
4- برخورداری از رحمتی که در انتظارش بوده.
5- شنیدن سخنی که راهنمای راه باشد.
6- یا مانع انحراف گردد.
7- یا موجب ترک گناه از روی حیا شود.
8- یا موجب ترک گناه بر اثر ترس، گردد».
(تحف العقول، ص258)
گفتار معصوم پنجم، امام حسین (سلام الله علیه):
17- روز عاشورا، هنگامی که وقت ظهر فرا رسید، ابوثمامه ی صیداوی (یکی از یاران امام حسین علیه السلام) به آسمان نگاه کرد و سپس به امام عرض کرد: «ظهر شده است». امام حسین (علیه السلام) به آسمان نگریست و سپس به ابوثمامه فرمود:ذکرت الصلوة، جعلک الله من المصلین الذکرین.
«نماز را به یادآوردی، خداوند تو را از نمازگزاران یادکنندگان خدا قرار دهد.»
سپس نماز را در همان میدان درگیری، به جماعت خواندند، پیکر یکی از اصحاب آن حضرت به نام «سعید بن عبدالله حنفی» (که سپر امام واقع شده بود) آماج سیزده تیر از جانب دشمن شد و هماندم پس از نماز امام حسین (علیه السلام) شهید گردید».
(مقتل الحسین مقرم، ص294 و296)
گفتار معصوم ششم، امام سجاد (سلام الله علیه):
18- ان العبد لا یقبل من صلوته الا ما اقبل علیه منها بقلبه... .«همانا نماز بنده پذیرفته نمی شود مگر آنچه را که با قلبش به نماز توجه کرده است».
(المواعظ العددیه، ص270)
19- اما حق الصلوه ان تعلم انها وفاده الی الله، و انک قائم بها بین یدی الله، فاذا علمت ذلک کنت خلیقا ان تقوم فیها مقام الذلیل، الراغب، الراهب ،الخائف، الراجی، المسکین، المتضرع... .«حقّ نماز بر توآن است که بدانی ورود به درگاه خداوند است، و در حال نماز، در پیشگاه خدا ایستاده ای، بنابراین شایسته است که همچون بنده ای ذلیل، خواهنده، بیمناک، ترسان، امیدوار، درمانده و زار بایستی...»
(تحف العقول، ص294)
20- من اهتم بمواقیت الصلاه لم یستکمل لذه الدنیا.«آنکه به وقت های نماز، اهمیت بدهد، لذت دنیا را کامل نخواهد کرد».
(فروع کافی، ج3، ص275)
شرح: یعین چنین فردی، همواره در فکر نماز و سخن با خدا است و دیگر به لذت ها و عیش های دنیا دل نمی بندد، تا از آن به طور کامل بهره مند شود.

گفتار معصوم هفتم، امام باقر (سلام الله علیه):

21- ما عبدالله بشییء من التحمید افضل من تسبیح فاطمة... .«خداوند با هیچ حمد و سپاسی، بهتر از تسبیح حضرت زهرا (سلام الله علیها) پرستش نمی شود».
(کافی، ج3، ص343)
شرح: منظور، تسبیح حضرت زهرا (سلام الله علیها) بعد از نماز است (34بار «الله الکبر»، 33 بار «الحمدلله»، و33 بار «سبحان الله» که امام صادق (علیه السلام) فرمود:
«خواندن این ذکر، هر روز بعد از نماز، در نزد من بهتر از انجام هزار رکعت نماز، در هر روز است».
(کافی، ج3، ص343)
22- ثلاث کفارات، فاسباغ الوضوء فی السبرات، و بالمشی باللیل و النهار الی الجماعات، و المحافظة علی الصلوات.«سه چیز است که جبران کننده و محوکننده ی گناه است: 1- کامل گرفتن وضو در هوای بسیار سرد2- و راه رفتن در شب و روز به سوی جماعت های اسلامی (مانند نماز جمعه و جماعت) 3- مراقبت بر انجام صحیح نمازها»
(معانی الاخبار، ص314)
23- اذا حرم العبد المسلم فی صلاته اقبل الله الیه بوجهه و وکل به ملکاً یلتقط القرآن من فیه التقاطاً.«هرگاه انسان مسلمان مشغول نماز شد، خداوند به او رو می کند، و فرشته ای را مأمور او می سازد، که آیات قرآن را از دهان او برمی چیند».
(بحار، ج82، ص333)
گفتار معصوم هشتم، امام صادق (سلام الله علیه):
24- صلاة الفریضة خیر من عشرین حجة، و حجة خیر من بیت مملو ذهباً یتصدق منه حتی یفنی.«نماز واجب، بهتر از بیست حج است، و یک بار انجام حج بهتر از آن است که خانه ای پر از طلا باشد، و آن را صدقه بدهند تا تمام گردد.»
(وسائل الشیعه، ج3، ص26)
25- رکعتان یصلیهما متزوج افضل من سبعین رکعة یصلیها غیر متزوج، رکعتان یصلیهما متعطر افضل من سبعین رکعة غیر متعطر.«دو رکعت نماز معیل بهتر از هفتاد رکعت نماز مجرد است، دو رکعت نماز شخص عطر زده، بهتر از هفتاد رکعت نماز غیر معطر است».
(ثواب الاعمال (ترجمه شده) ص94)
26- فضل الوقت الاول علی الاخیر کفضل الآخرة علی الدنیا.«برتری (انجام نماز در) اول وقت، نسبت به آخر وقت، مانند برتری آخرت بر دنیا است».
(بحار، ج83، ص12)
27- اذا قام العبد الی الصلاة، اقبل الله عزوجل علیه بوجهه فلا یزال مقبلاًً علیه حتی یلتفت ثلاث مرات، فاذا التفت ثلاث مرات، اعرض عنه.«هرگاه بنده ای به نماز ایستاد، خداوند به او توجه و رو می کند تا وقتی که آن بنده، سه بار در نماز به اطراف خود نگاه کند، در این صورت، خداوند از او رو می گرداند».
(بحار، ج84، ص241)
گفتار معصوم نهم، امام کاظم (سلام الله علیه):
28- الصلوات المفروضات فی اول وقتها اذا اقیم حدودها، اطیب ریحاً من قضیب الآس حین یؤخذ من شجرة فی طیبه و ریحه و طراوته، فعلیکم بالوقت الاول.«نمازهای واجب، در اول وقت آن، هرگاه با آداب و حدودش برپا شود، خوشبوتر است از برگ «آس» که در وقت سبز بودن و طراوت، آن را بگیرند، پس بر شما باد که نماز را در اول آن، بجای آورید.»
شرح: آس، یعنی درخت مورد که همانند درخت انار است و برگهایش سبز و ضخیم و خوشبو است و همیشه سبز می باشد.
(ثواب الاعمال «ترجمه شده» ص86)
29- یا هشام! افضل ما یتقرب به العبد الی الله بعد المعرفة به الصلاة... .«ای هشام! بهترین چیزی که بنده بعد از شناخت خدا، به وسیله ی آن به درگاه الهی مقرب می شود، «نماز» است.»
(تحف العقول، ص455)
30- امام کاظم (علیه السلام) فرمود: هنگامی که پدرم در بستر رحلت قرار گرفت به من فرمود:یا بنی انه لا ینال شفاعتنا من استخف بالصلوة.
«ای پسرم! همانا به شفاعت ما نمی رسد آن کس که نمازش را سبک بشمرد.»
(فروع کافی، ج3، ص270)
31- لا تصم صوماً یمنعک من الصلوة فان الصلوة احب الی الله من الصیام.«روزه ای را که مانع انجام نماز می شود، نگیر، چرا که نماز در پیشگاه خدا، بهتر از روزه است».
(مستدرک الوسائل، چاپ جدید، ج3، ص43)
گفتار معصوم دهم، امام رضا (سلام الله علیه):
32- الصلاة قربان کل تقی.«نماز وسیله ی تقرب هر پرهیزکاری، به خدا است».
(وسائل الشیعه، ج3، ص3)
33- ان علة الصلاة، انها اقرار بالربوبیة لله عزوجل، و خلع الانداد، و قیام بین یدی الجبار بالذل و المسکنة و الخضوع ... .«علت تشریع نماز این است که: نماز، توجه و اقرار به ربوبیت پروردگار، و مبارزه با شرک و بت پرستی، و قیام در پیشگاه پروردگار، در نهایت کوچک و فروتنی و تواضع است».
(وسائل الشیعه، ج3، ص4)
34- اول ما یحاسب العبد علیه، الصلاة، فان صحت له الصلاة صحت له ماسواها، و ان ردت ما سواها.«نخستین چیزی که انسان، با مطرح کردن آن، محاسبه می شود، نماز است، اگر صحیح بود، سایر اعمال نیز صحیح است، و اگر رد شد، سایر اعمال نیز ردّ می شود».
(فقه الرضا، ص6)
35- حضرت رضا (علیه السلام) پیراهنی از نوع «خزّ» به «دعبل» (شاعر مدیحه سرای خاندان رسالت) داد و به او فرمود:احتفظ بهذا القمیص فقد صلیت فیه الف لیلة، کل لیلة الف رکعة، و ختمت فیه القرآن الف ختمة.
«در حفظ این پیراهن، دریغ نکن، چرا که من با این پیراهن (که در تنم بود) هزار شب، که در هر شب آن، هزار رکعت نماز خوانده ام، و هزاربار همه ی قرآن را تلاوت نموده ام».
(بحار، ج82، ص310)
شرح: این سخن بیانگر اهمیت بسیار نماز در نزد امامان معصوم (علیه السلام) است.
36- حافظوا علی مواقیت الصلوات، فان العبد لا یأمن الحوادث.«مراقب وقت های نماز باشید، (که تا وقتش فرا رسیده انجام دهید) چرا که انسان از حوادثی که مانع انجام نماز در وقت گردد، ایمن نیست».
(بحار، ج83، ص20)
گفتار معصوم یازدهم، امام جواد (سلام الله علیها):
37- الخشوع زینة الصلاة.«فروتنی و خود کوچک بینی در نماز، زینت نماز است».
(احقاق الحق، ج12، ص434)
القصد الی الله تعالی بالقلوب، ابلغ من اتعاب الجوارح بالاعمال.
«قصد کردن به سوی خداوند (در نماز و در غیر نماز) با دل ها، رساننده تر به مقصود است، از رنج دادن اعضاء بدن با اعمال».
(انوار البهیه، ص290)
گفتار معصوم دوازدهم، امام هادی (سلام الله علیه):
38- امام هادی (علیه السلام) فرمود: حضرت موسی (علیه السلام) به خدا عرض کرد:الهی ما جزاء من صلی الصلوات لوقتها؟
«خدایا! پاداش کسی که نمازها را در وقت خود انجام می دهد، چیست؟»
خداوند به او وحی کرد :
اعطیته سؤله، و ابیحه جنتی... .
«درخواست و حاجتش را به او عطا می کنم و بهشتم را برای او روا می دارم».
(امالی الصدوق، ص125)
گفتار معصوم سیزدهم، امام حسن عسکری (سلام الله علیه):
39- لیست العبادة کثرة الصیام و الصلاة و انما العبادة کثرة التفکر فی امر الله.«عبادت به بسیاری روزه گرفتن و نمازخواندن نیست، بلکه عبادت به اندیشیدن بسیار در امر خداوند است».
(بحار، ج78، ص373)
شرح: یعنی آنچه که در نماز و سایر عبادات، مهم است و حقیقت عبادت را در آنها پدید می آورد، نماز آمیخته با تفکر و حضور قلب است نه نماز سطحی و ظاهری.
گفتار معصوم چهاردهم، حضرت ولی عصر، امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف):
40- ... ما ارغم انف الشیطان بشییء مثل الصلاة، فصلها و ارغم انف الشیطان.«هیچ چیزی مانند نماز، بینی شیطان را به خاک نمی مالد، پس نماز بخوان و بدین وسیله، بینی 
شیطان را به خاک بمال».
(فرازی از توقیع امام زمان(علیه السلام)- بحار، ج53، ص182)
منبع: کتاب نماز از دیدگاه قرآن و عترت