اهمیت مسجد و ارتباط آن با نماز

ای مهربان خدای، گم گشته‌ام تو بودى کردم چو دیده باز، دیدم به آسمان و زمین و به بام و به در، تابنده نور توست، هرجا ظهور توست، دیدم به هیچ نقطه تهى نیست جاى تو، خوش می‌درخشد از همه سو، جلوه‌هاى تو، اى مبدأ وجود از کثرت ظهور نهان گشتى و نهان شد که کیست، از هر چه ظاهر است، تویى آشکارتر، نزدیک‌تر ز منی، دورنیستى اى نازنین خدای.
ای گمشدگان خسته و سرگشته، اى کسانى که براى رسیدن به آرامش و سعادت واقعی، هر درى را به صدا درآوردید و در هر راهى گام نهادید، اینک بیایید با هم به راهى برویم که آغازش تحرک است و شادى و پایانش پناهى راستین و استوار. ظاهراً موضوعى که ما باید درباره آن بنویسیم و سخن به میان آوریم از دو بخش تشکیل شده است: الف) اهمیت مسجد. ب) ارتباط مسجد با نماز.
من می‌خواهم این موضوع را از دو دیدگاه بررسى کنم: 
الف)دیدگاه شخصى خودم. ب) دیدگاه قرآن و پیامبراین و امامان و بزرگان دین.
الف) اهمیت مسجد و ارتباط آن با نماز از دیدگاه خودم:

ابتدا باید در این مورد ییک سرى موضوعات را ذکر کنم و آن این است که زمانى اهمیت یک موضوع مشخص می‌شود که ما بتوانیم موضوع مورد بحث خود را با موضوعات همردیف آن مقایسه کنیم و در پى این مقایسه خواهیم فهمید که اهمیت کدام موضوع بیشتر است. اما در مورد مسجد می‌دانیم که مسجد بر وزن «مَفْعِل» است که یکى از وزن‌هاى اسم مکان است. پس نتیجه‌ می‌گیریم که مسجد یک مکانى است مانند همه مکان‌هاى دیگر مانند: منازل شخصی‌، رستوران، ورزشگاه، کلیسا و... و از این که مسجد مکان است هیچ فرقى با اماکن دیگر ندارد و همه اماکن از این نظر با هم مساوی‌اند. پس اهیمت مسجد به بعد مکانى آن بر نمی‌گردد بلکه به بعد معنوى و یا کارهایى که در آن انجام می‌گیرد برمی‌گردد و از این لحاظ با دیگر اماکن فرق می‌‌کند.

 

جایگاه مسجد در اسلام

واژه مسجد در قرآن 
واژه‎ی مسجد، جمعاً ۲۸ بار در قرآن کریم ذکر شده که در ۲۲ مورد به صورت مفرد[۱] و در ۶ مورد دیگر، به صورت جمع آمده است.[۲] 
در این آیات، به اهمیت و جایگاه رفیع مسجد در اسلام، پاره ای از احکام مسجد و مسجد الحرام و احکام خاص آن، مسجد الاقصی و مسجد اصحاب کهف، اشاراتی شده است. 
البته، آیه های دیگر نیز در قرآن درباره‎ی مسجد و اهمیت آن آمده است که هر چند لفظ مسجد در آنها نیامده است، ولی بنابر مفهوم این آیات و گفته‎ی تمامی مفسران، می توان در مورد مساجد، این آیات را نیز ذکر کرد. 
از آنجا که در این کتاب بر آن نیستیم تا به تفسیر و تبیین تمامی این آیات بپردازیم، تنها به ذکر آیاتی که بیانگر ابعاد گوناگون مسجد در جامعه اسلامی است، بسنده می کنیم. 
نخستین خانه‎ی توحید 
(انّ اوّل بیت وضع للنّاس للّذی ببکّه مبارکا و هدی للعالمین). 
«همانا نخستین خانه ای که برای عمومی مردم قرار داده شد، همان است که در مکه قرار دارد، و مایه‎ی برکت و هدایت جهانیان است». 
«به خاطر بیاورید هنگامی که ما خانه‎ی کعبه را مرکز امن و امان برای مردم قرار دادیم، و (فرمان دادیم که)از مقام ابراهیم، محلی برای نماز خود انتخاب کنید و ما به ابراهیم و اسماعیل ـ علیهما السلام ـ امر کردیم که خانه‎ی مرا برای طواف کنندگان و مجاوران و سجده کنندگان پاک و پاکیزه کنید».[۳] 
همان گونه که از این دو آیه‎ی شریفه بر می آید، خانه‎ی کعبه در مکه نخستین خانه‎ی توحید و یکتا پرستی و اولین جایگاه و مرکزی است که برای پرستش خدای یگانه ساخته شده است. 
در اینکه آیا این خانه از زمان حضرت آدم ـ علیه السلام ـ بر پا شده یا حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ آن را بنیان کرده، میان مفسران اختلاف است. بعضی بر آنند که بنیانگذار این خانه از ابتدا، حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ بوده و در زمان آدم ـ علیه السلام ـ این خانه اصلاً وجود نداشته است.[۴] 
برخی دیگر بر این عقیده اند که خانه‎ی کعبه نخست به دست آدم ـ علیه السلام ـ ساخته شد و بر اثر مرور زمان از بین رفت، لکن حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ آن را تجدید بنا کرد.[۵] 
با شواهدی که از آیات مختلف قرآن و روایات در این زمینه موجود است، نظریه‎ی دوّم تأیید می شود. در قرآن به نقل از ابراهیم ـ علیه السلام ـ آمده است: 
(ربّنا انّی أسکنت من ذرّیّتی بواد غیر ذی زرع عند بیتک المحرّم...).[۶] 
«پروردگارا بعضی از فرزندانم را در سرزمین خشک و سوزانی، در کنار خانه‎ی محترمت سکنی دادم». 
از این آیه‎ی شریفه چنین بر می آید که اثری از خانه کعبه در هنگام ورود ابراهیم ـ علیه السلام ـ با فرزندش اسماعیل ـ علیه السلام ـ و همسرش هاجر، در سرزمین مکه وجود داشته است. 
همچنین در آیه‎ی دیگری آمده است: 
(و اذ یرفع ابراهیم القواعد من البیت و اسماعیل).[۷] 
«و هنگامی که ابراهیم و اسماعیل پایه های خانه را بر افراشتند». 
باید توجه داشت تعبیر بالا بردن قواعد (پایه ها) در این آیه، اشارتی است به اینکه شالوده‎ی خانه‎ی کعبه، پیش از ابراهیم ـ علیه السلام ـ وجود داشته و ابراهیم و فرزندش، آن پایه ها را بالا برده اند. امام علی ـ علیه السلام ـ در این مورد می فرمایند: 
«الا ترون انّ اللّه سبحانه اختبر الاوّلین، من لدن آدم صلوت اللّه علیه الی الآخرین من هذا العالم باحجار... فجعلها بیته الحرام ثمّ امر آدم ـ علیه السلام ـ و ولده ان یثنوا أعطائهم نحوه».[۸] 
«آیا نمی بینید که خداوند سبحان، مردم جهان را از زمان آدم ـ علیه السلام ـ تا امروز به وسیله‎ی قطعات سنگی... امتحان کرده و این سنگ ها روی هم چیده را خانه‎ی محترم خود قرار داده است; سپس، به آدم و فرزندانش فرمان داد که به گرد آن طواف کنند». 
بنابراین، خانه‎ی کعبه را نخست حضرت آدم ـ علیه السلام ـ بنا نهاد و سپس بر اثر مرور زمان فرو ریخت و بعد به دست ابراهیم ـ علیه السلام ـ تجدید بنا شد. در هر صورت نکته‎ی مهمی که از این دو آیه‎ی مورد بحث، به خوبی بر می آید و آیات دیگر و روایات نیز آن را تأیید می کند، این است که مسجد نخستین مرکز و پایگاهی است که به منظور عبادت و پرستش خدای یگانه در زمین نهاده شد و پیش از آن، عبادتگاه دیگری که کانون عبادت و نیایش موحدان و خدا پرستان باشد، وجود نداشته است، از ابوذر روایت شده است که از رسول اکرم صلی اللّه علیه و آله و سلّم راجع به نخستین مسجدی که در زمین بنیاد شده، سؤال کرد. حضرت صلی اللّه علیه و آله و سلّم فرمودند: 
مسجد الحرام و پس از آن مسجد الاقصی بنا نهاد شده است».[۹] 
از امیر المؤمنان علی ـ علیه السلام ـ روایتی نقل شده است که مردی از آن حضرت پرسید: «آیا خانه‎ی کعبه، اول خانه ای است که در زمین ساخته شده است؟». 
امام ـ علیه السلام ـ فرمود: 
«خیر، پیش از آن هم خانه هایی بود، لکن خانه‎ی کعبه نخستین خانه‎ی مبارکی است که برای پرستش و عبادت مردمان درست بنا شده است».[۱۰]  

---

 پرستش هدف مسجد (و أنّ المساجد للّه فلا تدعوا مع اللّه أحدا).[۱۱] 
«مساجد از آن خداست، پس باید احدی جز او را نخوانید». 
در این آیه شریفه، مراد از دعا، عبادت و پرستش است، زیرا در جای دیگر دعا به معنای عبادت آمده است: 
(و قال ربّکم ادعونی أستجب لکم انّ الّذین یستکبرون عن عبادتی سید خلون جهنّم داخرین).[۱۲] 
«پروردگارتان گفت مرا بخوانید تا دعایتان را مستجاب نکنم، کسانی که از عبادت من سر کشی کنند بزودی با کمال خواری داخل جهنّم خواهند شد». 
در اینکه منظور از کلمه‎ی مساجد در این آیه چیست، میان مفسران اختلاف است، برخی بر آنند که منظور از مساجد تمام مکان هایی است که در آنجا برای خدا سجده می شود و از مصادیق آن، «مسجد الحرام» و سایر مساجد است.[۱۳] 
برخی مساجد را اعضای هفتگانه‎ی سجده دانسته اند. این گروه در تأیید ادعای خود، روایتی از امام محمد تقی ـ علیه السلام ـ نقل می کنند که مراد از مسجد، عضوهای هفتگانه بدن آدمی است که در هنگام سجده باید روی زمین قرار گیرد.[۱۴] «مبیدی» نیز گفته است: 
«مراد از مساجد، مکان هایی است که برای نماز و ذکر خدا بنا شده است و از «قتاده» در تفسیر این آیه روایت کرده است که: یهودیان و مسیحیان هنگامی که وارد معابد خود می شدند، به خداوند شرک می ورزیدند. از این رو خداوند به مؤمنان فرمود: «هنگامی که وارد مساجد می شوید خدا را با خلوص نیت بخوانید».[۱۵] 
از مجموع آرای مفسران در این زمینه چنین استفاده می شود که مراد از مساجد، همان مکان هایی است که برای عبادت خداوند بنا شده است و از مصادیق آن، «مسجد الحرام» و دیگر مساجد است. تفسیری که مساجد را عضوهای هفتگانه‎ی سجده دانسته، ممکن است از قبیل توسعه در مفهوم آیه باشد که این معنا نیز در این آیه منظوره شده است. 
نکته‎ی جالب توجه اینکه، خداوند به جهت اهمیت و فضیلت مساجد بر دیگر مکان ها، مسجد را به خود منسوب کرده و متعلق به خود دانسته است تا مزیت آن بر دیگر مکان ها روشن شود. 
اختصاص مساجد به خداوند که منزه از صفات حسّی است، جنبه‎ی سمبلیک دارد و اشارتی است بر اینکه مساجد مورد توجه خاص ذات اقدس اوست، بنابراین، در مساجد جز کار خدایی نباید کار دیگری صورت پذیرد و جز مصالح مسلمانان، امر دیگری نباید مطرح شود; با این توضیح در تأسیس مساجد هم نمی توان نیتی به جز خدا، و هدفی غیر از اعتلای کلمه‎ی توحید داشت. 
تقوا، اساس مسجد 
«(منافقان) کسانی (هستند) که مسجدی ساختند به قصد زیان رساندن بر پیامبر و مؤمنان و تقویت کفر و ایجاد جدایی میان مؤمنان و کمین گاه برای کسانی که با خدا و پیامبرش از پیش مبارزه کرده بودند. آنان سوگند یاد می کنند که نظری جز نیکی نداشته ایم، اما خداوند گواهی می دهد که آنان دروغ می گویند، هرگز در آن به نماز نایست، آن مسجدی که از روز نخست بر اساس تقوا بنا شده شایسته تر است که در آن به نماز قیام کنی; چه، در این مسجد، مردانی هستند که دوست دارند پاک و منزه باشند و خداوند پاکیزگان را دوست دارد».[۱۶] 
این آیات در شأن گروهی از منافقان است که با توطئه های «ابو عامر» مسیحی و برای تحقق بخشیدن به اهداف شوم و نقشه های شیطانی خود، به ساختن مسجدی در مدینه اقدام کردند که بعداً به نام «مسجد ضرار» معروف شد; ماجرا از این قرار است که به هنگام ظهور قدرتمند اسلام در مدینه، «ابو عامر» به شدت ناراحت شد، وی برای مبارزه با اسلام با منافقان «اوس» و «خزرج» همکاری صمیمانه ای آغاز کرد. پیامبر اکرم صلی اللّه علیه و آله و سلّم هنگامی که از نقشه ها و اهداف وی آگاه شد، در صدد تعقیب وی بر آمد، «ابو عامر» از مدینه گریخت و به مکه آمد و از آنجا به طائف و سر انجام به شام رفت و در آنجا رهبری منافقان مدینه را بر عهده گرفت او در نامه ای به منافقان مدینه نوشت که لشکری از سپاهیان روم به کمکشان خواهد آمد تا محمد صلی اللّه علیه و آله و سلّم و یارانش را از مدینه خارج سازند. 
همچنین از آنان خواست برای خود مسجدی نزدیک مسجد قبا بسازند و در موقع نماز، آنجا گرد آیند و زیر نقاب مسجد، برنامه های خود را عملی کنند. 
هنگامی که پیامبر اکرم صلی اللّه علیه و آله و سلّم عازم غزوه‎ی «تبوک» بود، گروهی از این منافقان به نزد آن حضرت آمدند و به بهانه‎ی این که افراد ناتوان و بیمار و پیر مردان از کار افتاده نمی توانند در شب های بارانی و سرد زمستانی به مسجد قبا بیایند، از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلّم خواستند تا اجازه دهد که مسجدی در میان قبیله‎ی خود (بنی سالم) بسازند; پیامبرـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: 
«اکنون آماده نبردم و اگر به خواست خداوند متعال باز گشتم، پیش شما خواهم آمد و با شما در آن نماز خواهم گذارد». 
________________________________________
[۱]. سوره‎ی بقره آیات ۱۴۵، ۱۵۰،۱۵۱،۱۹۱، ۱۹۶، ۲۱۷، مائده / ۲; اعراف / ۲۹ و ۳۱، انفال / ۳۴; توبه / ۷; اسراء ۱; کهف / ۲۱; عنکبوت / ۷; فتح / ۲۵ و ۲۷; حج / ۲۵. 
[۲]. سوره‎ی بقره / ۱۴ و ۱۸۷; توبه / ۱۷ و ۱۸; حج / ۴۰; جن / ۱۸. 
[۳]. بقره/۱۲۵. 
[۴]. رازی، ابو الفتوح: تفسیر، لقیم و حواشی مهدی الهی قمشه ای، انتشارات علمی، تهران ۱۳۲۵، ج ۱، ص ۳۱۱. 
[۵]. همان. 
[۶]. ابراهیم / ۳۷. 
[۷]. بقره / ۱۲۷. 
[۸]. نهج البلاغه: خطبه قاصحه، ص ۲۹۳. 
[۹]. طبرسی، الفضل، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات اسلامیه تهران، ۱۳۹۰ هـ . ق، ص ۲۰۴. 
[۱۰]. طباطبائی، سید محمد حسین: المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، نشر فرهنگی رجاء، تهران ج ۳، ص ۵۸۲. 
[۱۱]. جن / ۱۸. 
[۱۲]. غافر / ۶۰. 
[۱۳]. المیزان، ج ۲۰، ص ۲۰۶. 
[۱۴]. همان. 
[۱۵]. مبیدی، رشید الّدین، کشف الاسرار و عدّه الابرار، به انضمام علی اصغر حکمت، تهران، ۱۳۳۹، ج ۱، ص ۲۵۶. 
[۱۶] . سوره‎ی توبه،۱۰۷ـ ۱۰۸.

مساجد و جهاد فرهنگی

تا کفر و شرک و نفاق در جهان وجود دارد و ظلم و فریب و جهل و اختلاف در جهان یکه تازی می کند، «جهاد فرهنگی» در زندگی بشر ضرورتی اجتناب ناپذیراست.

«قرآن» و «مساجد» و «عالمان دین» مثلث نجات بشریت از فقر و فساد و بیداد هستند.
قرآن، کتاب جهاد فرهنگی؛
مسجد، مدرسه جهاد فرهنگی؛
و عالمان دین، استادن وفرماندهان جهاد فرهنگی هستند.
امروز که هجوم فرهنگی بیگانگان، به ایمان واخلاق و آداب و رفتار مسلمانی بیش از همیشه و با شدت تمام در جریان است، قرآن وادیان آسمانی عموماً مورد هجوم شیطان بزرگ قرار گرفته است.
عقاید آسمانی و ارزش های مشترک ادیان توحیدی و قوانین فطری و عقلی و فرامذهبی، مورد تحقیر و توهین و تمسخر جبهه شیاطین قرار دارد. جهاد فرهنگی و سازماندهی و آموزش نیروهای مؤمن و اصول گرا، یعنی پاسداران فرهنگ پیامبران، آب حیات جامعه هاست. در جوامع اسلامی مهمترین راهکار دفاع و جهاد فرهنگی، ساماندهی فعالیت ها بر سه محور«قرآن»، «مساجد» و «عترت نبوی (ع)» است. محور قرار دادن عالمان دین و آشنایان به فرهنگ نبوی، شرط موفقیت در دفاع و جهاد فرهنگی است. 
اصولاً این مثلث، مثلث نجات بشریت است. قرآن، حبل الله است، عترت و عالمان دین، کشتی نجات بشریت اند و مسجد، کشتی نوح امت اسلامی است. 
رسول اکرم (ص) فرموده است: 
«یجی یوم القیامه ثلاثه یشکون: المصحف، والمسجد و العتره یقول المصحف: یا رب حرقونی و مزقونی. یقول المسجد: یا رب عطلونی و ضیعونی. وتقول العتره یا رب قتلونا و طردونا وشردونا. فأجثوا للرکبتین فی الخصومه فیقول الله لی: انا اولی بذالک؛ (1)
روز قیامت سه چیز به شکایت برمی خیزند: 

قرآن، مسجد و عترت
 

قرآن می گوید: پروردگارا! مرا سوزانیدند و پاره پاره کردند.
مسجد می گوید: بارالها! مرا معطل گذاشتند و تباه کردند.
و عترت می گوید: خداوندا! ما را کشتند و راندند و آواره کردند.
پس برای داوری و حل وفصل شکایت [در روز قیامت ] آماده باشید.
دراین هنگام، خداوند به من می فرماید: من شایسته ترم که از حق این سه دفاع کنم.»
رسول گرامی (ص)وضو گرفتن در هوای سرد را کفاره گناهان و رفت وآمد فراوان به سوی مساجد را نوعی مرزبانی و جهاد می شمارد و واژه «رابطوا» در قرآن (آل عمران /200) را براین گونه «مرزبانی» حمل کرده است.
امام صادق(ع) نیز فرموده است: 
«ثلاثه یشکون الی الله عزوجل: مسجد خراب لا یصلی فیه اهله، و عالم بین جهال، و مصحف معلق قد وقع علیه غبار لا یقرء فیه؛ سه چیز به سوی خدای عزوجل شکوه می برند: 
مسجدی که ویران باشد و درآن نماز نخوانند.
عالمی که بین جاهلان باشد.
و قرآنی که غبار روی آن را گرفته وخوانده نشود».(2)
امام صادق(ع) از رسول اعظم(ص)نقل کرده است: 
«من کان القرآن حدیثه و المسجد بیته، بنی الله لی بیتاً فی الجنه، (3) کسی که سخنش قرآن و خانه اش مسجد باشد، خداوند برای او دربهشت خانه ای بنا می کند».
ارتباط قرآن، مسجد و عالمان دین، پیوندی ناگسستنی و همچون پیوند کتاب، مدرسه و معلم است که مسیر پیشرفت فرهنگی از دل این مثلث حیات بخش می گذرد.
قرآن، کتاب فلاح و رهایی بشریت از حاکمیت زر و زور و تزویر است.
مسجد، مدرسه بزرگ و دانشگاه مطلوب و محبوب الهی است.
پیامبران وامامان وعالمان دین نیز استادان و معلمان و آموزگاران نظام آموزشی برگزیده ی خداوند متعال هستند.
تعطیل و تخریب و اخلال در نظام تربیتی و آموزشی خدا، بزرگ ترین ستم بر بشریت و بزرگ ترین جنایت فرهنگی و تلاش همیشگی جبهه ی استکبار و کفر و شرک جهانی است.

مساجد؛ پایگاه مقاومت فرهنگی 
 

تخریب مساجد در جمهوری آذربایجان، 
آتش زدن مساجد در پاکستان، 
تخریب مسجد بابری در هندوستان، 
تخریب و تعطیل مساجد شیعه در عربستان، انفجار مساجد در عراق و...
همه وهمه، یک هدف را دنبال می کند، و از یک انگیزه شیطانی ریشه می گیرد. همه و همه، در پی قطع ارتباط انسان و خدایند. حقیقت این است که خدا، بزرگ ترین مشکل صهیونیسم و کفر و استکبار جهانی است و چون خدا را نمی توانند از نظام آفرینش حذف کنند، به قلع و قمع و تخریب و توهین و تعطیل و رقیب تراشی برای آیات الهی، پیامبران الهی، کتب الهی، مساجد الهی، شخصیت های الهی و آمران به معروف و ناهیان از منکر می اندیشند و هرکجا به گونه ای اقدام می کنند.
به این آیات قرآنی دقت کنید: 
(و من اظلم ممن منع مساجد الله ان یذکر فیها اسمه و سعی فی خرابها اولئک ما کان لهم ان یدخلوها الا خائفین لهم فی الدنیا خزی ولهم فی الاخره عذاب عظیم)(4)؛
«و کیست ظالم تر از آنکه از یاد خدا در مساجد جلوگیری کند و در تخریب آن بکوشد؟ آنان حق ورود به مساجد جز درحال ترس و وحشت نداشته اند. بهره ایشان در دنیا، خواری و بی آبرویی و در آخرت، عذاب بزرگ است».
امروزه آمریکا و انگلیس و حکومت های وابسته و گروهک های پرورده ی آنها با همه امکانات به جنگ سخت افزاری و نرم افزاری با فرهنگ مساجد و عقاید پیامبران و هویت آنان می پردازند.

اقدامات زیر، نمادهای این تلاش های شیطانی است :
 

1-برگزاری مسابقه کاریکاتور در توهین به پیامبر بزرگ اسلام، توسط خبرگزاری های غربی.
2-برگزاری جشنواره جوک علیه ادیان و مذاهب.
3-انفجار در مسیر کاروان های زیارتی.
4-انفجار مسجد دیسی در یوسف خیل (ولایت پک تیای افغانستان).
5-انفجار مسجد براثا در بغداد، با 77 شهید و 130 زخمی.
6-انفجار مسجد جامع زاهدان، با 28 شهید و حدود سیصد زخمی.
7-تخریب مساجد صعده، توسط جنگنده های آمریکایی.
8-ممنوعیت ساختن مناره برای مساجد در سوئیس.
9-اختلاف افکنی در میان فرزندان مساجد در بلاد گوناگون.
این اقدامات، احساس خطر اردوگاه شیطان از بیداری و اتحاد و همکاری فرزندان مساجد دنیای اسلام را نشان می دهد.

آثار گوناگون مسجد

آثار فردی 
۱. بررسی آثار عبادی مسجد 
یکی از ارکان اساسی ادیان الهی و به ویژه اسلام، عبادت است. عبادت؛ یعنی راز و نیاز کردن با خداوند و نجوا گفتن با او. جوهر و جان این نیایش، حضور قلب و توجه به خداست.[۱]

برای فراهم شدن عبادتی این چنین، به شرایط و عوامل فراوانی نیاز هست که مکان عبادت، یکی از آن هاست. برای نمونه، نماز در کوچه و خیابان، حتی در صورت درست بودن، نمی تواند با حضور قلب همراه باشد. اسلام با در نظر گرفتن مکانی به نام مسجد و قرار دادن مقرراتی ویژه برای آن، در حقیقت مکان مناسبی را برای نماز و ارتباط بندگان با خداوند پیش بینی کرده است. نام مسجد، گواه درستی این سخن است. مسجد؛ یعنی جای سجده، کرنش در پیشگاه خداوند و به دیگر سخن؛ یعنی جایگاه نماز و تقرب جستن به خداوند بزرگ؛ زیرا سجده، برترین نمونه و شکل عبادت و بندگی است. 
جایگاه معبد در اسلام و دیگر ادیان الهی 
بشر بر پایه فطرت خود، توحید و یگانگی خداوند را درک می کند و ذات پاک حق را از وابستگی به زمان و مکان خاص، منزه می داند. با این حال، گویا یک گرایش فطری دیگر نیز او را وادار می کند تا در مکانی که انتساب بیشتری با خداوند دارد به عبادت او بپردازد. گویا جایگاهی که منسوب به خداست، بهتر می تواند بشر را از امواج دغدغه ها و اضطراب ها دور و به ساحل آرامش نزدیک کند. 
از همین رو، تاریخ معبد و پرستش گاه، به اندازه عمر انسان قدمت دارد. باستان شناسان از معبدهایی خبر می دهند که از آغاز پیدایش انسان وجود داشته اند. قرآن مجید نیز نام معروف ادیان الهی را با نام پرستش گاه های آن ها همراه کرده است.[۲] پیروان ادیان گذشته وظیفه داشتند که نماز را فقط در پرستش گاه های خود به جا آورند و نمازگزاران در خارج از معبد، تنها از روی ناچاری برای آنان روا بوده است. 
در اسلام با آن که بر نمازگزاران در مسجد تأکید فراوان شده، ولی نماز در خارج از مسجد نیز صحیح است. 
این حکم الهی علاوه بر آن که کار را برای امت پیامبر آسان کرده است، نکته ای لطیف نیز در خود پنهان دارد که عالمان الهی آن را چنین بیان کرده اند: