آموزش نماز
آثار و برکات نمازآموزش نماز
آثار و برکات نماز
رکوع
*** در هر رکعت بعد از قرائت، باید به اندازه اى خم شود که بتواند دست را بر زانو بگذارد، این عمل را (رکوع) میگویند.
*** اگر به اندازهٴ رکوع خم شود، ولى دستها را بر زانو نگذارد، اشکال ندارد.
*** هرگاه رکوع را به صورت غیر معمول بجا آورد، مثلاً به چپ یا راست خم شود، اگرچه دستهاى او به زانو برسد، صحیح نیست.
*** خم شدن باید به قصد رکوع باشد، پس اگر به قصد کار دیگرى، مثلاً براى کشتن جانورى خم شود، نمىتواند آن را رکوع حساب کند، بلکه باید بایستد و دوباره براى رکوع، خم شود و با این عمل، رکن زیاد نشده و نماز باطل نمىشود.
*** کسى که دست یا زانوى او، با دست و زانوى دیگران فرق دارد، مثلاً دستش خیلى بلند است که اگر کمى خم شود به زانو مىرسد، یا زانوى او پایینتر از مردم دیگر است که باید خیلى خم شود تا دستش به زانو برسد، باید به اندازهٴ معمول خم شود.
*** کسى که نشسته رکوع مىکند، باید به اندازه اى خم شود که عرفا رکوع نامیده شود، مثلاً صورتش، مقابل زانوها برسد و بهتر است صورتش، نزدیک جاى سجده برسد.
*** بنا بر احتیاط در رکوع، سه مرتبه (سُبْحٰانَ الله) یا یک مرتبه (سُبْحٰانَ رَبِّی الْعَظیمِ وَ بِحَمْدِهِ) بگوید، ولى در تنگى وقت و در حال ناچارى، گفتن یک (سُبْحٰانَ الله) کافیست.
*** ذکر رکوع باید پشت سرهم و به عربى صحیح، گفته شود و مستحب است آن را سه، یا پنج و یا هفت مرتبه، بلکه بیشتر بگویند.
*** در رکوع باید به مقدار ذکر واجب، بدن آرام باشد و در ذکر مستحب نیز، اگر آن را به قصد ذکرى که براى رکوع دستور داده اند بگوید، بنا بر احتیاط واجب بدن باید آرام باشد.
*** اگر موقعى که ذکر واجب رکوع را مىگوید، بىاختیار به قدرى حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج شود، باید بعد از آرام گرفتن بدن، دوباره ذکر را بگوید، ولى اگر کمى حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج نشود و یا انگشتان را حرکت دهد اشکال ندارد.
*** اگر پیش از آنکه به مقدار رکوع، خم شود و بدن آرام گیرد، عمدا ذکر رکوع بگوید نمازش باطل است.
*** اگر پیش از تمام شدن ذکر واجب، عمدا سر از رکوع بر دارد نمازش باطل است، امّا اگر سهوا سر بردارد چنانچه پیش از خارج شدن از حال رکوع، یادش بیاید که ذکر رکوع را تمام نکرده، باید در حال آرامى بدن، دوباره ذکر بگوید و اگر بعد از خارج شدن از حال رکوع یادش بیاید نماز او صحیح است.
*** اگر نتواند به مقدار ذکر، در رکوع بماند، بنا بر احتیاط واجب بقیهٴ آن را در حال برخاستن بگوید.
*** اگر بر اثر بیمارى و مانند آن، نمىتواند در رکوع آرام گیرد نمازش صحیح است، ولى باید پیش از آنکه از حال رکوع خارج شود، ذکر واجب، یعنى (سُبْحٰانَ رَبِّی الْعَظیمِ وَ بِحَمْدِه) یا سه مرتبه (سُبْحٰانَ الله) را بگوید.
*** هرگاه نتواند به اندازهٴ رکوع خم شود، باید به چیزى تکیه دهد و رکوع کند. و اگر در هنگام تکیه نیز نتواند به طور معمول رکوع کند، باید به هر اندازه که مىتواند، خم شود و اگر هیچ نتواند خم شود، باید موقع رکوع بنشیند و نشسته رکوع کند و یا براى رکوع، با سر اشاره نماید.
*** کسى که مىتواند ایستاده نماز بخواند، اگر در حال ایستاده یا نشسته نتواند رکوع کند، باید ایستاده نماز بخواند و براى رکوع، با سر اشاره نماید و اگر نتواند اشاره کند، باید به نیّت رکوع چشمها را برهم بگذارد و ذکر آن را بگوید و به نیّت برخاستن از رکوع، چشمها را باز کند و اگر ازاین نیز عاجز است، باید در قلب، نیّت رکوع کند و ذکر آن را بگوید.
*** کسى که نمىتواند ایستاده یا نشسته، رکوع کند، امّا مىتواند در حالى که نشسته است کمى خم شود و در حالى که ایستاده است با سر اشاره کند، باید ایستاده نماز بخواند و براى رکوع، با سر اشاره نماید.
*** اگر بعد از رسیدن به حد رکوع و آرام گرفتن بدن، سر بر دارد و دو مرتبه به اندازهٴ رکوع خم شود، یا بعد از آنکه به اندازهٴ رکوع خم شد و بدنش آرام گرفت، به قدرى خم شود که از اندازهٴ رکوع بگذرد و دوباره به رکوع برگردد، چون رکوع زیاد شده نمازش باطل است، این حکم در صورتى است که برگشت به حال رکوع، به قصد رکوع باشد.
*** بعد از تمام شدن ذکر رکوع، باید راست بایستد و بعد از آنکه بدن آرام گرفت، به سجده رود و اگر عمدا پیش از ایستادن یا پیش از آرام گرفتن بدن، به سجده رود نمازش باطل است.
*** اگر رکوع را فراموش کند و پیش از آنکه به سجده برسد، یادش بیاید، باید بایستد و به رکوع رود و چنانچه به حالت خمیدگى به رکوع برگردد، نمازش باطل است.
*** اگر بعد از آنکه پیشانى بر زمین رسید یا بعد از برداشتن سر از سجدهٴ اول، یادش بیاید که رکوع نکرده، باید بایستد، سپس رکوع را بجا آورد و پس از تمام کردن نماز، دو سجدهٴ سهو بجا آورد. و بنا بر احتیاط واجب، نماز را در صورت دوّم دوباره بخواند.
*** مستحب است پیش از رفتن به رکوع، در حالى که راست ایستاده تکبیر بگوید و در رکوع زانوها را به عقب دهد، پشت را صاف نگه دارد، گردن را بکشد و مساوى پشت نگه دارد، بین دو قد را نگاه کند، پیش از ذکر یا بعد از آن صلوات بفرستد، و بعد از برخواستن از رکوع، راست بایستد و در حال آرامى بدن بگوید: (سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَه).
*** مستحب است زنها در رکوع، دست را از زانو بالاتر بگذارند و زانوها را به عقب ندهند.
منبع : توضیح المسائل آیت الله العظمى سید صادق شیرازى
قرائت
*** در رکعت اول ودوم نمازهاى واجب یومیّه، انسان باید اول، حمد و بعد از آن، یک سورهٴ کامل بخواند.
*** اگر وقت نماز تنگ باشد، یا انسان ناچار شود سوره نخواند، مثلاً بترسد اگر سوره بخواند دزد، یا درنده و یا چیز دیگرى به او صدمه بزند، نباید سوره بخواند.
*** اگر عمدا سوره را پیش از حمد بخواند، نمازش باطل است و اگر اشتباها سوره را پیش از حمد بخواند و در بین آن یادش بیاید، باید سوره را رها کند و بعد از خواندن حمد، سوره را از اول بخواند.
*** اگر حمد و سوره یا یکى از آنها را فراموش کند و بعد از رفتن به رکوع بفهمد، نمازش صحیح است.
*** اگر پیش از خم شدن براى رکوع، بفهمد حمد و سوره نخوانده، باید بخواند و اگر بفهمد سوره نخوانده باید فقط سوره بخواند، ولى اگر بفهمد حمد تنها را نخواند باید اول حمد و بعد از آن دوباره سوره بخواند ونیز اگر خم شود و پیش از آنکه به رکوع برسد، بفهمد حمد و سوره، یا سورهٴ تنها و یا حمد تنها را نخوانده، باید بایستد و به همین دستور عمل نماید.
*** اگر در نماز، یکى از چهار سوره اى که آیهٴ سجده دارد و در مسألهٴ 402: گفته شد، عمدا بخواند، نمازش باطل است.
*** اگر اشتباها مشغول خواندن سوره اى شود که سجدهٴ واجب دارد، چنانچه پیش از رسیدن به آیهٴ سجده بفهمد، باید آن سوره را تمام کند و بعد از نماز، سجدهٴ آن را بجا آورد و بنا بر احتیاط در حال نماز به جاى سجدهٴ تلاوت، اشاره کند.
*** اگر در نماز، آیهٴ سجده را بشنود، نمازش صحیح است و باید بعد از نماز، سجدهٴ آن را بجا آورد.
*** در نماز مستحب خواندن سوره لازم نیست، اگرچه آن نماز با نذر کردن واجب شده باشد، ولى در بعضى از نمازهاى مستحب، مانند نماز وحشت که سورهٴ مخصوصى دارد، اگر بخواهد به دستور آن نماز رفتار کرده باشد، باید همان سوره را بخواند.
*** در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه، مستحب است در رکعت اول بعد از حمد، سورهٴ (جمعه) و در رکعت دوم بعد از حمد، سورهٴ (منافقین) بخواند و اگر مشغول آن شود، بنا بر احتیاط واجب نمىتواند آن را رها کند و سورهٴ دیگرى بخواند.
*** اگر بعد از حمد، مشغول خواندن سورهٴ (توحید) یا سورهٴ (کافرون) شود، نمىتواند آن را رها کند و سورهٴ دیگر بخواند، ولى در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه، اگر از روى فراموشى به جاى سورهٴ (جمعه) و (منافقین) یکى از این دو سوره را بخواند، تا به نصف نرسیده، مىتواند آن را رها کند و سورهٴ (جمعه) و (منافقین) را بخواند.
*** اگر در نماز جمعه یا نماز ظهر روز جمعه، عمدا سورهٴ (توحید) یا سورهٴ (کافرون) بخواند، اگرچه به نصف نرسیده باشد، بنا بر احتیاط نمىتواند رها کند و سورهٴ (جمعه ) و (منافقین) بخواند.
*** اگر در نماز، غیر از سورهٴ (توحید) و (کافرون)، سورهٴ دیگرى بخواند، تا به نصف نرسیده مىتواند رها کند و سورهٴ دیگرى بخواند.
*** اگر مقدارى از سوره را فراموش کند، یا از روى ناچارى، مثلاً بر اثر تنگى وقت و یا به جهت دیگرى نتواند آن را تمام نماید، مىتواند آن سوره را رها کند و سورهٴ دیگرى بخواند، اگرچه از نصف گذشته باشد، یا سوره اى را که مىخواند سورهٴ (توحید) یا (کافرون) باشد.
*** بر مرد واجب است، حمد و سورهٴ نماز صبح، مغرب و عشا را بلند بخواند. و بر مرد و زن واجب است، حمد وسورهٴ نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند.
*** مرد باید در نماز صبح، مغرب و عشا، تمام کلمات حمد و سوره حتّى حرف آخر آنها را بلند بخواند.
*** زن مىتواند حمد و سورهٴ نماز صبح، مغرب و عشا را بلند یا آهسته بخواند، ولى اگر نامحرم صدایش را بشنود، بنا بر احتیاط باید آهسته بخواند.
*** اگر در جایى که باید نماز را بلند خواند، عمداً آهسته بخواند، یا در جایى که باید آهسته خواند، عمدا بلند بخواند، نمازش باطل است. ولى اگر از روى فراموشى یا ندانستن مسأله باشد در صورتى که توجّه به سؤال و یاد گرفتن آن نداشته باشد، صحیح است. و اگر در بین خواندن حمد و سوره نیز بفهمد اشتباه کرده، لازم نیست مقدارى که خوانده دوباره بخواند.
*** اگر کسى در خواندن حمد و سوره، بیشتر از معمول صدایش را بلند کند، مثلاً آن را با فریاد بخواند، نمازش باطل است.
*** انسان باید نماز را یاد بگیرد که غلط نخواند و کسى که به هیچ وجه نمىتواند آن را صحیح یاد بگیرد، هرطور که مىتواند، بخواند و بنا بر احتیاط مستحب نماز را با جماعت بجا آورد.
*** کسى که حمد ، سوره و چیزهاى دیگر نماز را به خوبى نمىداند و مىتواند یاد بگیرد، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، باید یاد بگیرد و اگر وقت تنگ است، بنا بر احتیاط واجب، در صورت امکان، باید نمازش را با جماعت بخواند.
*** مزد گرفتن براى یاد دادن واجبات نماز جایز است، گرچه خلاف احتیاط است، ولى براى مستحبات آن اشکال ندارد.
*** اگر یکى از کلمات حمد یا سوره را نداند، یا عمدا آن را نگوید، یا به جاى حرفى، حرف دیگرى بگوید و یا جایى که باید بدون زیر و زبر خوانده شود زیر و زبر دهد، یا تشدید را نگوید، آن کلمه باطل است و باید دوبار آن را به طور صحیح بخواند.
*** اگر انسان کلمه اى را صحیح بداند و در نماز همان گونه بخواند و سپس بفهمد غلط خوانده، بنا بر احتیاط مستحب دوباره نماز بخواند و اگر وقت گذشته قضا نماید.
*** اگر زیر و زبر کلمه اى را نداند، یا نداند مثلاً کلمه اى به (س) است یا به (ص) باید یاد بگیرد و چنانچه به دو صورت یا بیشتر بخواند، مثلاً در (اِهْدِنَا الصِّرٰاطَ الْمُسْتَقیم)، (مستقیم) را یک مرتبه با سین و یک مرتبه با صاد بخواند، بنا بر احتیاط نمازش باطل است.
*** اگر در کلمه اى (واو) باشد و حرف قبل از (واو)، پیش داشته باشد و حرف بعد از واو، همزه باشد مانند کلمهٴ (سوء) بنا بر احتیاط مستحب، آن واو را (مدّ) بدهد، یعنى آن را بکشد و همچنین اگر در کلمه اى (الف) باشد و حرف قبل از (الف) زیر داشته باشد و حرف بعد از (الف) همزه باشد مانند (جاء) بنا بر احتیاط مستحب باید الف را بکشد. و نیز اگر درکلمه اى (ی) باشد و حرف پیش از (ی) زیر داشته باشد و حرف بعد از آن (همزه) باشد، مانند: (جىء)، بنا بر احتیاط مستحب باید (ى) را با مدّ بخواند. و اگر بعد از این واو، الف وىء، به جاى همزه حرف ساکنى باشد، یعنى زیر، زبر و پیش نداشته باشد، باز این سه حرف را با مدّ بخواند، مثلاً (وَلاَالضّٰالّین) که بعد از (الف) حرف (لام) ساکن است، بنا بر احتیاط مستحب باید (الف) آن را با (مد) بخواند و چنانچه به این دستور رفتار نکند، بنا بر احتیاط مستحب بعد از اتمام نماز، دوبار آن را بخواند.
*** بنا بر احتیاط مستحب در نماز، وقف به حرکت و وصل به سکون ننماید. وقف به حرکت، یعنى: زیر، یا زبر و یا پیش آخرکلمه اى را بگوید و بین آن کلمه و کلمهٴ بعدش فاصله دهد، مثلاً بگوید: (الرَّحْمٰنِ الرَّحیمِ) و میم (الرحیم) را زیر بدهد و بعد با مقدارى فاصله بگوید (مٰالِکِ یَوْمِ الدّین). و وصل به سکون، یعنى: زیر، یا زیر و یا پیش کلمه اى را نگوید و آن کلمه را به کلمهٴ بعد بچسباند، مثلاً بگوید: (الرَّحْمنِ الرَّحیمِ) و میم (الرحیم) را زیر ندهد و فورا (مٰالِکِ یَوْمِ الدّین) بگوید.
*** در رکعت سوم و چهارم نماز، مىتواند فقط یک حمد بخواند، یا یک مرتبه تسبیحات اربعه بگوید، یعنى: (سُبْحٰانَ الله وَالْحَمْدُ للهِ وِلاٰ إلٰهَ إلاَّ اللهُ وَاللهُ أکْبَر) و گفتن سه مرتبه مستحب است، پس در وسعت وقت خود را از ثواب آن محروم ننماید. و مىتواند در یک رکعت، حمد و در رکعت دیگر، تسبیحات بگوید، امّا بهتر است در هر دو رکعت تسبیحات بخواند.
*** در تنگى وقت، باید تسبیحات اربعه را، یک مرتبه بگوید.
*** بر مرد و زن واجب است که در رکعت سوم و چهارم نماز، حمد یا تسبیحات را آهسته بخوانند.
*** اگر در رکعت سوم و چهارم، حمد بخواند، بنا بر احتیاط (بسم الله) آن را نیز آهسته بگوید.
*** کسى که نمىتواند تسبیحات را یاد بگیرد، یا درست بخواند، باید در رکعت سوم و چهارم حمد بخواند.
*** اگر در دو رکعت اول نماز، به خیال اینکه دو رکعت آخر است، تسبیحات بگوید، چنانکه پیش از رکوع بفهمد، باید حمد و سوره بخواند و اگر در رکوع یا بعد از رکوع بفهمد، نمازش صحیح است.
*** اگر در دو رکعت آخر نماز، به خیال اینکه دو رکعت اول است حمد بخواند، یا در دو رکعت اول نماز، با اینکه گمان مىکرد دو رکعت آخر است حمد بخاند، چه پیش از رکوع بفهمد چه بعد از آن، نمازش صحیح است.
*** اگر در رکعت سوم یا چهارم، مىخواست حمد بخواند، ولى تسبیحات به زبانش آمد، یا مىخواست تسبیحات بخواند، امّا حمد به زبانش آمد، مىتواند آن را تمام کند و نمازش صحیح است.
*** کسى که عادت دارد در رکعت سوم و چهارم، تسبیحات بخواند، اگر بدون قصد مشغول خواندن حمد شود، لازم نیست آن را رها کند و دوباره حمد یا تسبیحات بخواند، گرچه بهتر است.
*** در رکعت سوم و چهارم مستحب است، بعد از تسبیحات استغفار کند، مثلاً بگوید: (أسْتَغْفِرُ اللهَ رَبّی وَ أتُوبُ إلَیْهِ) یا بگوید: (اَللّٰهُمَّ اغْفِرْلی). و کسى که مشغول گفتن استغفار است، اگر شک کند حمد، یا تسبیحات خوانده یا نه، بنا بر احتیاط برگردد و حمد یا تسبیحات را بخواند. و چنانچه عادت داشته در نماز فقط بعد از تسبیحات استغفار کند، به شک خود اعتنا ننماید، ولى اگر در جاهاى دیگر نماز نیز استغفار مىکرده، باید حمد یا تسبیحات را بخواند. و نیز اگر نماز گزار پیش از خم شدن براى رکوع، در حالى که مشغول گفتن استغفار نیست، شک کند حمد یا تسبیحات را خوانده یا نه، باید حمد یا تسبیحات را بخواند.
*** اگر در رکوع رکعت سوم یا چهارم، شک کند حمد، یا تسبیحات را خوانده یا نه، نباید به شک خود اعتنا کند و اما اگر در حال رفتن به رکوع شک کند، اگر در اولین لحظه متوجّه شود، باید برگردد حمد یا تسبیحات را، به قصد قربت مطلقه بخواند و همچنین اگر خیلى نزدیک به رکوع ملتفت شود، بنا بر احتیاط به حال قیام برگردد و حمد یا تسبیحات اربعه را، به نیّت قربت مطلقه بخواند.
*** هرگاه شک کند آیه یا کلمه اى را درست گفته یا نه، اگر به چیز بعدى مشغول نشده، باید آن آیه یا کلمه را، به طور صحیح بگوید و اگر به چیزى که بعد از آن است مشغول شده، چنانچه آن چیز رکن باشد، مثلاً در رکوع شک کند فلان کلمه از سوره را درست گفته یا نه، نباید به شک خود اعتنا کند و اگر رکن نباشد، مثلاً موقع گفتن (الله الصّمد) شک کند (قل هوالله احد) را درست گفته یا نه، مىتواند به شک خود اعتنا نکند، ولى اگر احتیاطا آن آیه یا کلمه را به طور صحیح بگوید اشکال ندارد و اگر چند مرتبه نیز شک کند مىتواند چند بار بگوید، امّا اگر به حدّ وسواس برسد و باز بگوید، بنا بر احتیاط نمازش را دوباره بخواند.
*** مستحب است در رکعت اول، پیش از خواندن حمد بگوید: (أعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیْطٰانِ الرَّجیم) و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر (بسم الله) را بلند بگوید. و همچنین مستحب است حمد و سوره را، شمرده بخواند و در آخر هرآیه وقف کند، یعنى آن را به آیهٴ بعد نچسپاند، در حال خواندن حمد و سوره، به معناى آیه توجّه داشته باشد، اگر نماز را با جماعت مىخواند بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادا مىخواند، بعد از آنکه حمد خودش تمام شد بگوید: (الْحَمْدُ للهِ رَبِّ الْعٰالَمین)، بعد از خواندن سورهٴ توحید (کَذٰالِکَ اللهُ رَبّنا) بگوید و بعد از خواندن سوره، کمى صبر کند سپس تکبیر پیش از رکوع را بگوید یا قنوت بخواند.
*** مستحب است در تمام نمازها، در رکعت اول بعد از حمد، سورهٴ (قدر) و در رکعت دوّم، سورهٴ(توحید) بخواند.
*** مکروه است انسان، در تمام نمازهاى یک شبانه روز، سورهٴ (توحید) نخواند.
*** خواندن سورهٴ (توحید) به یک نفس، مکروه است.
*** سوره اى که در رکعت اول خوانده، مکروه است در رکعت دوم بخواند، ولى اگر سورهٴ (توحید) را در هر رکعت بخواند، مکروه نیست.
منبع : توضیح المسائل آیت الله العظمى سید صادق شیرازى
قیام (ایستادن)
*** قیام، یعنى ایستادن در هنگام گفتن تکبیرةالاحرام و قیام پیش از رکوع که آن را قیام متّصل به رکوع مىگویند، رکن است، ولى قیام درموقع خواندن حمد و سوره و قیام بعد از رکوع رکن نیست و اگر کسى از روى فراموشى آن را ترک کند، نمازش صحیح است.
*** بنا بر احتیاط، مقدارى پیش از گفتن تکبیر و بعد از آن بایستد تا یقین کند در حال ایستادن تکبیر گفته است.
*** اگر رکوع را فراموش کند و بعد از حمد و سوره بنشیند و یادش بیاید رکوع نکرده، باید بایستد و به رکوع رود و اگر بدون اینکه بایستد، به حال خمیدگى به رکوع برگردد، چون قیام متّصل به رکوع را بجا نیاورده، نماز او باطل است.
*** موقعى که ایستاده است، باید بدن را حرکت ندهد و به طرفى خم نشود و به جایى تکیه نکند، ولى اگر از روى ناچارى باشد، یا در حال خم شدن براى رکوع، پاها را حرکت دهد، اشکال ندارد.
*** اگر موقعى که ایستاده، از روى فراموشى بدن را حرکت دهد یا به طرفى خم شود و یا به جایى تکیه کند اشکال ندارد. و همچنین است موقع گفتن تکبیرةالاحرام و قیام متصل به رکوع اگر از روى فراموشى حرکت کند، گرچه بنا بر احتیاط مستحب نماز را تمام کند و دوباره بخواند.
*** بنا بر احتیاط واجب در موقع ایستادن، هردو پا روى زمین باشد، ولى لازم نیست سنگینى بدن روى هردو پا باشد و اگر روى یک پا باشد، اشکال ندارد.
*** کسى که مىتواند درست بایستد، اگر پاها را خیلى گشاد بگذارد که ایستادن صدق ننماید، نمازش باطل است.
*** هنگامى که انسان در نماز مشغول خواندن چیزى است، حتى ذکرهاى مستحب نماز، باید بدنش آرام باشد و اگر مىخواهد کمى جلو یا عقب رود، یا کمى بدن را به طرف راست و چپ حرکت دهد، باید چیزى نگوید، اما (بِحَوْلِ اللهِ وَ قُوَّتِهِ أقُومُ وَاقْعُدُ) را باید در حال برخاستن بگوید.
*** اگر در حال حرکت بدن ذکر بگوید، مثلاً موقع رفتن به رکوع یا رفتن به سجده تکبیر بگوید، چنانچه آن را به قصد ذکرى که در نماز دستور داده اند بگوید، احتیاط اعادهٴ نماز است و اگر به این قصد نگوید، بلکه بخواهد ذکرى گفته باشد، نماز صحیح است.
*** حرکت دادن دست و انگشتان، در موقع خواندن حمد، اشکال ندارد اگرچه مستحب است آن را نیز حرکت ندهد.
*** اگر موقع خواندن حمد و سوره یا خواندن تسبیحات، بىاختیار حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج شود، بنا بر احتیاط واجب بعد از آرام گرفتن بدن، آنچه در حال حرکت خوانده، دوباره بخواند.
*** اگر در بین نماز از ایستادن عاجز شود باید بنشیند و اگر از نشستن نیز عاجز شود باید بخوابد، ولى تا بدنش آرام نگرفته، نباید چیزى بخواند.
*** تا انسان مىتواند ایستاده نماز بخواند نباید بنشیند، مثلاً کسى که در موقع ایستادن، بدنش حرکت مىکند، یا مجبور است به چیزى تکیه دهد، یا بدنش را کج کند، یا خم شود و یا پاها را بیشتر از معمول گشاد بگذارد، باید هرطور که مىتواند ایستاده نماز بخواند، ولى اگر به هیچ وجه، حتى مانند حال رکوع نیز نتواند بایستد، باید نشسته نماز بخواند.
*** تا انسان مىتواند بنشیند، نباید خوابیده نماز بخواند و اگر نتواند راست بنشیند باید هرطور مىتواند بنشیند. و اگر به هیچ وجه نمىتواند بنشیند، باید طورى که در احکام قبله مسألهٴ 855 گفته شد، بر پهلوى راست بخوابد و اگر نمىتواند، بر پهلوى چپ و اگر آن نیز ممکن نباشد، بر پشت بخوابد، طورى که کف پاهاى او یا سر او، رو به قبله باشد.
*** کسى که نشسته نماز مىخواند، اگر بعد ازخواندن حمد و سوره، بتواند بایستد و رکوع را ایستاده بجا آورد باید بایستد و در حال ایستاده به رکوع رود و اگر نتواند، باید رکوع را نیز نشسته بجا آورد.
*** کسى که خوابیده نماز مىخواند، اگر در بین نماز بتواند بنشیند باید مقدارى که مىتواند، نشسته بخواند، ولى تا بدنش آرام نگرفته نباید چیزى بخواند.
*** کسى که نشسته نماز مىخواند، اگر در بین نماز بتواند بایستد، باید مقدارى که مىتواند، ایستاده بخواند، ولى تا بدنش آرام نگرفته نباید چیزى بخواند.
*** کسى که مىتواند بایستد، اگر بترسد که بر اثر ایستادن، بیمار شود یا ضررى به او برسد، مىتواند نشسته نماز بخواند و اگر از نشستن نیز بترسد، مىتواند خوابیده نماز بخواند.
*** اگر انسان احتمال بدهد تا آخر وقت، بتواند ایستاده نماز بخواند، باید نماز را تاخیر بیندازد، پس اگر نتوانست بایستد، در آخر وقت طبق وظیفه، نماز را بجا آورد.
*** مستحب است در حال ایستادن، بدن را راست نگه دارد، شانه ها را پایین بیندازد، دستها را روى رانها بگذارد، انگشتها را به هم بچسباند، جاى سجده را نگاه کند، سنگینى بدن را به طور مساوى روى دو پا بیندازد، با خضوع و خشوع باشد، پاها را پس و پیش نگذارد، اگر مرد است پاها را از سه انگشت باز تا یک وجب، فاصله دهد و اگر زن است پاها را به هم بچسباند.
منبع : توضیح المسائل آیت الله العظمى سید صادق شیرازى
تکبیرة الاحرام
*** گفتن (اللهُ اَکْبَر) در اول هر نماز، واجب و رکن است. و باید حروف (الله) و حروف (اَکْبَر) و دو کلمهٴ (الله) و (اَکْبَر) را پشت سرهم بگوید و باید این دو کلمه، به عربى صحیح گفته شود و اگر به عربى غلط، یا مثلاً ترجمهٴ آن را به فارسى بگوید صحیح نیست.
*** بنا بر احتیاط مستحب تکبیرة الاحرام نماز را به چیزى که پیش از آن میخواند، مثلاً به اقامه یا به دعایى که قبل از تکبیر میخواند، نچسباند.
*** اگر انسان بخواهد (اللهُ اَکْبَر) را، به چیزى که بعد از آن میخواند، مثلاً به (بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحیم) بچسباند، بنا بر احتیاط باید (ر) (اَکبَر) را پیش بدهد، یعنى بگوید: اللهُ اَکبَر.
***هنگام گفتن تکبیرة الاحرام، باید بدن آرام باشد و اگر عمدا در حالى که بدنش حرکت دارد، تکبیرةالاحرام بگوید باطل است.
*** تکبیر، حمد، سوره، ذکر و دعا را، باید طورى بخواند که خودش بشنود و اگر بر اثر سنگینى یا کرى گوش، یا سر و صداى زیاد نمىشنود، باید طورى بگوید که اگر مانعى نبود، میشنید.
*** کسى که لال است یا زبان او مرضى دارد که نمىتواند (اللهُ اَکْبَر) را درست بگوید، باید هرطور مىتواند بگوید و اگر هیچ نمیتواند بگوید، باید در قلب خود بگذراند و براى تکبیر اشاره کند و زبانش را نیز اگر میتواند حرکت دهد.
*** مستحب است بعد از تکبیرةالاحرام بگوید: (یٰا مُحْسِنُ قَدْ أتٰاکَ الْمُسیءُ، وَ قَدْ أمَرْتَ الْمُحْسِنَ أنْ یَتَجٰاوَزْ عَنْ الْمُسیء، أنْتَ الْمُحْسِنُ وَ أناَ الْمُسیء، بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلىٰمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَجٰاوَزْ عَنْ قَبیحِ مٰا تَعْلَمُ مِنّی). یعنى: اى خدایى که به بندگان احسان میکنى، بندهٴ گنهکارت به در خانهٴ تو آمده، تو امر کرده اى که نیکوکار از گناهکارم بگذرد، تو نیکوکارى و من گناهکارم، به حق محمد و آل محمد علیهم السلام رحمت خود را بر محمّد و آل محمّد بفرست و از بدیهایى که میدانى از من سر زده بگذر.
*** مستحب است هنگام گفتن تکبیر اول نماز و تکبیرهاى بین نماز، دستها را تا مقابل گوشها بالا ببرد.
*** اگر شک کند تکبیرةالاحرام گفته یا نه، چنانچه مشغول خواندن چیزى شده، به شک خود اعتنا نکند و اگر چیزى نخوانده، باید تکبیر بگوید.
*** اگر بعد از گفتن تکبیرةالاحرام، شک کند آن را صحیح گفته یا نه، چنانچه مشغول خواندن چیزى شده، به شک خود اعتنا نکند و همچنین است اگر چیز نخوانده باشد، گرچه بنا بر احتیاط مستحب اوّل عملى که نماز را باطل میکند انجام دهد، مثلاً صورت خود را از قبله برگرداند، بعد تکبیر بگوید.
منبع : توضیح المسائل آیت الله العظمى سید صادق شیرازى
نیّت
• انسان باید نماز را به نیّت قربت، یعنى براى انجام فرمان خداوند، بجا آورد. و لازم نیست نیّت را از قلب خود بگذراند، یا به زبان بگوید.
• اگر در نماز ظهر یا در نماز عصر نیّت کند چهار رکعت نماز میخوانم و معیّن نکند ظهر است یا عصر، نماز او اشکال دارد. و همچنین کسى که مثلاً قضاى نماز ظهر بر او واجب است، اگر در وقت نماز ظهر، بخواهد نماز ظهر یا نماز قضا بخواند، باید نمازى که میخواند در نیّت معیّن کند.
• انسان باید از اوّل تا آخر نماز، بر نیّت خود باقى باشد، پس اگر در بین نماز، طورى غافل شود که اگر بپرسند چه میکنى، نداند چه بگوید، نمازش باطل است.
• انسان باید فقط براى انجام امر خداوند نماز بخواند، پس کسى که ریا کند، یعنى براى نشان دادن به مردم نماز بخواند، نمازش باطل است، خواه فقط براى مردم باشد، یا خدا و مردم هردو را در نظر بگیرد.
• اگر فقط قسمتى از نماز را، براى غیر خدا بجا آورد، نماز باطل است، چه آن قسمت، واجب باشد مانند حمد و سوره، چه مستحب باشد، مانند قنوت، بلکه اگر تمام نماز را براى خدا بجا آورد، ولى براى نشان دادن به مردم، در جاى مخصوصى مثل مسجد، یا در وقت مخصوصى مانند اول وقت، یا به کیفیّت مخصوصى، مثلاً با جماعت نماز بخواند، نمازش باطل است.
منبع : توضیح المسائل آیت الله العظمى سید صادق شیرازى
واجبات نماز
**** واجبات نماز یازده چیز است:
اول: نیّت.
دوّم: قیام (ایستادن)
سوم: تکبیرة الاحرام، یعنى گفتن (اللهُ اَکْبَر) در اوّل نماز.
چهارم: قرائت.
پنجم: رکوع.
ششم: سجود.
هفتم: ذکر.
هشتم: تشهّد.
نهم: سلام.
دهم: ترتیب.
یازدهم: موالات، یعنى پى در پى بودن اجزاى نماز.
بعضى از واجبات نماز رکن است، یعنى اگر انسان آن را بجا نیاورد یا در نماز اضافه کند، عمدا باشد یا اشتباها، نماز باطل مىشود. و بعضى دیگر رکن نیست، یعنى اگر عمدا کم و یا زیاد شود نماز باطل مىشود، امّا اگر اشتباها کم و یا زیاد گردد، نماز باطل نمىشود. و رکن نماز پنج چیز است:
اول: نیت.
دوم: تکبیرة الاحرام.
سوم: قیام در موقع گفتن تکبیرة الاحرام و قیام متّصل به رکوع، یعنى ایستادن پیش از رکوع.
چهارم: رکوع.
پنجم: دو سجده.
منبع : توضیح المسائل آیت الله العظمى سید صادق شیرازى
نماز حضرت صاحب الزمان علیه السّلام
نماز امام زمان ـ علیه السّلام ـ دو رکعت است، در هر رکعت حمد را یک مرتبه بخواند و «ایّاک نعبد و ایّاک نستعین» را صد مرتبه مکرر کند، بعد از آن حمد را تمام کند و سوره توحید را یک مرتبه بخواند. سپس دعای فرج را بخواند «اللّهمّ عظم البلاء و برحَ الخفاء...».[1]
منبع : [1] . سراج الشیعه، ص 102 و 103، مفاتیح الجنان، ص 78.
نماز امام حسن عسکری علیه السّلام
نماز امام حسن عسکری ـ علیه السّلام ـ چهار رکعت است، در دو رکعت اول بعد از حمد پانزده مرتبه سوره زلزلت، و در دو رکعت آخری بعد از حمد پانزده مرتبه سوره توحید.
منبع : ستاد اقامه نماز (http://namazportal.ir)
نماز حضرت هادی علیه السّلام
نماز حضرت هادی ـ علیه السّلام ـ دو رکعت است، در رکعت اول سوره حمد و یس و در رکعت دوم سوره حمد و الرحمن.نماز دیگر: دو رکعت است در هر رکعت بعد از حمد، هفتاد مرتبه سوره توحید.
منبع : ستاد اقامه نماز (http://namazportal.ir)
نماز حضرت جواد علیه السّلام
نماز حضرت جواد ـ علیه السّلام ـ دو رکعت است، و در هر رکعت حمد یک مرتبه و توحید هفتاد مرتبه. دعای آن حضرت در مفاتیح الجنان ذکر شده است.
منبع : ستاد اقامه نماز (http://namazportal.ir)
نماز امام رضا علیه السّلام
نماز حضرت امام رضا ـ علیه السّلام ـ شش رکعت است، در هر رکعت حمد یک مرتبه و بعد از حمد «هل اتی علی الإنسان...» ده مرتبه. دعای آن حضرت در مفاتیح الجنان ذکر شده است.
منبع : ستاد اقامه نماز (http://namazportal.ir)
نماز امام کاظم علیه السّلام
نماز حضرت کاظم ـ علیه السّلام ـ دو رکعت است، در هر رکعت حمد یک مرتبه و توحید دوازده مرتبه. دعای آن حضرت در مفاتیح الجنان ذکر شده است.
منبع : ستاد اقامه نماز (http://namazportal.ir)
نماز حضرت صادق علیه السّلام
نماز حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ دو رکعت است در هر رکعت حمد یک مرتبه و آیه «شهد اللهُ...» صد مرتبه.نماز دیگر: چهار رکعت است، در هر رکعت بعد از حمد صد مرتبه تسبیحات اربعه خوانده می شود.
منبع : ستاد اقامه نماز (http://namazportal.ir)
نماز حضرت باقر علیه السّلام
نماز حضرت باقر ـ علیه السّلام ـ دو رکعت است در هر رکعت حمد یک مرتبه و «سبحان الله و الحمد للّه و لا اله الّا الله و الله اکبر» صد مرتبه.
منبع : ستاد اقامه نماز (http://namazportal.ir)
نماز امام زین العابدین علیه السّلام
نماز امام سجاد ـ علیه السّلام ـ چهار رکعت است، در هر رکعت حمد یک مرتبه و توحید صد مرتبه.نماز دیگر: که بنا به روایت قطب راوندی دو رکعت است، در هر رکعت بعد از حمد صد مرتبه آیه الکرسی خوانده می شود.
منبع : ستاد اقامه نماز (http://namazportal.ir)
نماز امام حسین ـ علیه السّلام
نماز حضرت امام حسین ـ علیه السّلام ـ چهار رکعت است، در هر رکعت سوره فاتحه پنجاه مرتبه و سوره توحید پنجاه مرتبه، و در رکوع فاتحه و توحید هر یک ده مرتبه، و چون از رکوع سر بردارد هر یک را ده مرتبه، و هم چنین دو سجده اولی و در بین دو سجده و در سجده دوم هر یک ده مرتبه، و چون از چهار رکعت فارغ شدی و سلام گفتی این دعا بخوان: «اللّهمّ انت الّذی استجبت لآدم و حوّاء...» تا آخر دعا که فی الجمله طولانی است.
منبع : ستاد اقامه نماز (http://namazportal.ir)
نماز امام حسن علیه السّلام
نماز امام حسن ـ علیه السّلام ـ در روز جمعه و آن چهار رکعت است مثل نماز امیر المؤمنین ـ علیه السّلام ـ .نماز دیگر: در روز جمعه و آن نیز چهار رکعت است در هر رکعت حمد یک مرتبه و توحید بیست و پنج مرتبه.
منبع : ستاد اقامه نماز (http://namazportal.ir
نماز حضرت فاطمه سلام الله علیها
نماز حضرت دو رکعت است، در رکعت اول بعد از حمد صد مرتبه سوره قدر و در رکعت دوم بعد از حمد صد مرتبه سوره توحید می خواند و بعد از فارغ شدن از نماز تسبیحات حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ را انجام می دهد.و وارد شده که این افضل نمازهای مستحبی است و در اول شب ذی الحجه مؤکد است.
نماز دیگر: چهار رکعت نماز کند به دو سلام بخواند در رکعت اول بعد از حمد «توحید» پنجاه مرتبه و در رکعت دوم بعد از حمد «و العادیات» پنجاه مرتبه و در رکعت سوم بعد از حمد «اذا زلزلت» پنجاه مرتبه و در رکعت چهارم بعد از حمد «اذا جاء نصرالله» پنجاه مرتبه.
منبع : ستاد اقامه نماز (http://namazportal.ir)