شرایط کمال عبادت

غیر از شرط صحّت و شرایط قبول، شرایطی هم برای کمال عبادت است. یعنی اگر این شرایط 

باشد، عمل عبادی ارزشی فوق‏العاده و کمالی بالاتر خواهد داشت. عبادات واعمالی که 

شرایط زیر را داشته باشد، برتر وکامل‏تر است:

. مشکل‏تر بودن

در عبادت، باید دشواری آن را تحمل کرد و بر سستی و تن پروری غلبه یافت و به پرستشی 

عاشقانه و پیوسته پرداخت. علی‏علیه السلام فرموده است: «اَفْضَلُ الاَعْمالِ ما 

اَکْرَهْتَ نَفسَکَ عَلَیهِ» (33) بهترین کارها، عملی است که خود را (علی‏رغم عدم 

پذیرش نفس) بر آن وادار کنی.

آنکه در لحظات سخت، از رسول‏خدا حمایت ویاری کند.

آنکه با پای پیاده به سفر حج و زیارت برود.

آنکه با جان و مال، در راه خدا مبارزه کند.

آنکه در راه دین، سختی بیشتری تحمّل کند، از فضیلت بیشتری برخوردار است.

. نظم و تداوم

عبادت اگر برنامه‏های دائمی ومنظّم داشته باشد، بهتراست. در روایات آمده است که 

مؤمن، اوقات وکارهای خود را تقسیم می‏کند وبخشی را برای عبادت ومناجات با خدا قرار 

می‏دهد.

 

. مهم‏تر بودن

در کارها باید اهمّ و مهمّ کرد و کارهای «مهمّ» را فدای کارهای «مهم‏تر» نمود.

وقتی بستگان انسان نیازمند هستند، چرا صدقه به دیگران؟

وقتی کارهای مستحب، به واجبات انسان ضرر بزند، چه نیازی به انجام آن‏ها؟

وقتی کاری، نفع عام‏تری دارد، چرا پرداختن به اموری که خیرش محدود و موقّت است؟

علی علیه السلام می‏فرماید:

«لا قُرْبَةَ بَالنَّوافِلِ اِذا اَضَرَّتْ بِالْفَرائِضِ» (34) هرگاه نمازهای 

مستحب، به نمازهای واجب ضرر برساند، دیگر آن نافله‏ها موجب قرب به خدا نخواهد شد.

. برکت داشتن

گاهی کمال یک عمل، در برکت داشتن آن است، یعنی کاری باشد که خیر و سود آن، جاودان و 

گسترده و باقی باشد، نه موقّت و گذرا.

. سبقت گرفتن

در کارهای نیک، پیشتاز بودن و شتاب به سوی صالحات و خیرات، امتیازات ویژه‏ای دارد.

پیوستن به اسلام در آغاز امر، برتر از مسلمان شدن در روزگار غلبه و قدرت مسلمین است. 

(35) به سوی نماز اوّل وقت باید شتافت. در کارهای خداپسند باید پیشقدم بود. تأکید 

بر «سارعوا» (36) و «سابقوا» (37) ، در قرآن و حدیث نشان آن است که سرعت و سبقت در 

عبادت مایه کمال عبادت است.

. نشاط و دوام

منافقان، نماز را با کسالت و بی نشاط می‏خوانند. (38) 

اهل شک، در عبادت‏شان دچار تردید و سستی می‏شوند.

عبادتی کامل‏تر است که همراه با نشاط، و برخوردار از استمرار و پیوستگی باشد. عملِ 

اندک و با دوام، برتر از کار زیادی است که انسان از آن ملول و خسته شود و دست بکشد.

خداوند، در توصیف عبادت فرشتگان فرموده است: شبانه روز، بدون خستگی، خدا را تسبیح 

می‏گویند. (39) 

. بصیرت و یقین

عملی که از روی بینش عمیق و آگاهی و یقین باشد، به مراتب برتر از کارهای سطحی و 

عبادت‏های تهی از یقین است. در حدیث می‏خوانیم:

«اِنَّ الْعَمَلَ الدّائِمَ الْقَلیلَ عَلَی الْیَقینِ، اَفْضَلُ عِنْدَاللّهِ مِنَ 

الْعَمَلِ الْکَثیرِ عَلی‏ غَیْرِ یَقینٍ» (40) 

عمل اندک ولی پیوسته و مداومی که همراه یقین باشد، نزد خدا برتر از عمل بسیاری است 

که فاقد بصیرت ویقین باشد.

شرایط دیگری برای کمال عبادت وجود دارد که در این مختصر از آن‏ها می‏گذریم ...