مقدّمات نماز

1. طهارت

نمازگزار، باید پیش از آن که شروع به نماز کند «وضو» بگیرد. امام باقر علیه السلام 

فرموده است:

«لا صَلوةَ اِلاَ بِطَهُورٍ» (55) نماز بدون وضو نماز نیست.

وضو، جزئی از ایمان است، نورانیت و صفای درونی می‏آورد، نشاطآور و کسالت زداست، به 

علاوه نظافت جسم را نیز همراه دارد. وضو، انسان را آماده نماز می‏سازد. فیض کاشانی 

گفته است: یک مرتبه از مادّیت برخاستن و به معنویت سفر کردن دشوار است، امّا وضو، 

انسان را کم‏کم آماده می‏سازد. (56) 

وضو، کفاره گناهان کوچک است و خوب است انسان در همه حال با وضو باشد و حتّی هنگام 

خوابیدن هم وضو بگیرد.

بی وضو دست زدن به خطّ قرآن و نام خدا و پیامبر و امامان حرام است. طهارت به منزله 

اجازه ورود به حضور خداست. البتّه طهارت، مراتبی دارد:

طهارت ظاهر، از نجاسات و آلودگی‏ها.

طهارت اعضا، از گناهان و جرایم.

طهارت روح، از مفاسد و رذایل اخلاقی. (57) 

لازم به تذکّر است که گاهی طهارت لازم برای نماز، با غسل میسر است. کسی که جنب باشد 

یا به دلیل دیگری غسل بر او واجب شود باید غسل کند. در مواردی هم وظیفه نمازگزار، 

تیمّم بر خاک و زمین است، آنجا که آب نباشد، یا ضرر داشته باشد، یا وقت برای غسل و 

وضو نداشته باشد، یا آب برای آشامیدن و حفظ جان لازم باشد و ...

درباره هر یک از اَشکال وضو، غسل وتیمّم که مصداق‏های «طهارت»اند، مسائل متعدّدی در 

رساله‏های مراجع تقلید آمده است که پرداختن به آن‏ها ما را از هدف این کتاب، دور می‏کند.

 

. لباس و مکان نمازگزار

در نماز، پوشش بدن لازم است. البتّه حدّ واجب برای مرد پوشاندن عورت است، ولی بهتر 

است از ناف تا زانو را بپوشاند و زن، باید تمام بدن (به جز صورت ودست و پا تا مچ) 

را بپوشاند.

لباس، باید پاک و مباح باشد. در نماز، بهتر است جامه سفید پوشیده شود، انگشتر عقیق 

بدست باشد و از لباس‏های چرک و تنگ و سیاه و لباس افراد لاابالی که از نجاسات پرهیز 

نمی‏کنند استفاده نشود.

مکان نیز باید مباح باشد. در جایی که مال دیگران است، بی اجازه و رضایت نمی‏توان 

نماز خواند و رعایت این شرطها در نماز، هم مراعات ادب است و هم رعایت حق دیگران..

درباره مکان و لباس نیز مسئله فراوان است. (به رساله‏های عملیه رجوع شود)

. شناخت قبله

نماز، باید به سوی قبله باشد، قبله ما کعبه مقدّس است. گرچه خدا در طرفِ خاصی نیست 

که به او رو کنیم، هر طرف رو کنیم، خدا آنجاست «اَیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ 

اللّهِ» ولی هم برای گرامیداشت خاطره ابراهیم، بنیانگذار خانه توحید، هم برای 

متوجّه ساختن دل به نقطه‏ای مقدس، هم برای هماهنگی و نظم عبادت کنندگان و 

نمازگزاران در جهت‏گیری عبادی و هم برای اسرار دیگر، مأموریم که قبله نمازمان را «کعبه» 

قرار دهیم.

مسلمانان، اوایل به سوی «بیت المقدس» نماز می‏خواندند. یهودیان زخم زبان می‏زدند که 

مسلمانان قبله ندارند و به سوی قبله ما عبادت می‏کنند. پیامبر منتظر تکلیف الهی بود، 

فرمان رسید هر کجا هستید، روی را به سوی مسجدالحرام کنید. (58) 

این فرمان، این درس را می‏دهد که مسلمانان، باید متکّی به خود و مستقل باشند، حتّی 

در مسئله قبله و جهتِ نماز. از این رو، امّت اسلام، نماز و دعا و ذبح حیوان و حتّی 

خواب و خوراک را به سوی قبله انجام می‏دهند، تا به موازات توجّه ظاهری به کعبه، دل 

و جان انسان نیز جهت‏گیری خدایی داشته باشند و همه جا و در همه حال، به یاد خدا و 

توحید باشند.

کعبه، هم یادگار ابراهیم و اسماعیل و محمّد صلی الله علیه وآله است، هم نقطه شروع 

حرکت عاشورایی امام حسین علیه السلام و هم تکیه‏گاه امام زمان علیه السلام در قیام 

جهانی خویش خواهد بود.

. اذان

اذان، شعار توحیدی مسلمانان است.

اذان، اعلام یکتایی خدا، رسالت حضرت محمد صلی الله علیه وآله ولایت علی علیه السلام، 

رستگاری در سایه نماز، و «تکبیر» خداوند است. اذان، فریاد بر ضدّ معبودهای خیالی، 

معرفی عقیده اسلامی، و شعار اسلام است.

نحستین مؤذّن اسلام، «بلال حبشی» بود که با اذان او، مردم به نماز حاضر می‏شدند (59) 

و مؤذن شدن او، دلیل اعتبار «تقوا» و «ایمان» در دیدگاه اسلام است، نه رنگ و قیافه 

و نژاد و ثروت!

اذان، هم فراخواندن‏امّت اسلام به شرکت در نماز جماعت است، هم آماده سازی جان و دل 

برای ورود به «نماز».

وقتی طنین ملکوتی اذان در فضا می‏پیچد، دل مؤمنان را به سوی خدا می‏کشد و بر وحشت و 

خشم کافران می‏افزاید.

مرحوم شهید نواب صفوی به یاران خود دستور داده بود هنگام ظهر و مغرب، هر کجا بودید، 

با فریاد بلند اذان بگویید. همین اذان‏ها وحشتی در دل مأموران نظام طاغوت به وجود 

آورده بود. این گوشه‏ای از معنای حدیثی است که می‏فرماید: با صدای بلندِ اذان، 

شیطان عصبانی می‏شود و فرار می‏کند. (60) 

بی جهت نیست که «گلادستون» سیاستمدار انگلیسی در پارلمان گفته بود: تا نام محمد صلی 

الله علیه وآله بر فراز مناره‏ها بلند است و تا کعبه پابرجاست و قرآن کتاب راهنمای 

مسلمین است، امکان ندارد سیاست ما در سرزمین‏های اسلامی استوار شود. (61) 

آری ... اذان، شعار باطل کوب و دشمن‏شکنِ توحید است.

ما نیز از عمق جان، علی‏رغم خواسته مشرکان و کافران امروزی در سراسر جهان، اعلام می‏کنیم:

اللّه اکبر ... اللّه اکبر ... لا اله الاّ اللّه محمّد رسول اللّه ...