عشق به پرستش و بندگی، انسان را وا میدارد که بیش از حدِّ مقرر نیز به اطاعت و
نیایش بپردازد. این با نمازهای مستحب جلوهگر میشود.
چگونه انسان میتواند عاشق خدا باشد و تنها به همان واجبات اکتفا کند و بیش از آن،
نمازی نخواند؟ این نمازها که به «نافله» معروفاند، فراوان است. از جمله نافلههای
روزانه است به این صورت:
نافله، نماز صبح، دو رکعت، پیش از نماز صبح.
نافله، نماز ظهر، هشت رکعت، پیش از نماز ظهر.
نافله، نماز عصر، هشت رکعت، پیش از نماز عصر.
نافله، نماز مغرب، چهار رکعت، بعد از نماز مغرب.
نافله، نماز عشا، دو رکعت نشسته، پس از نماز عشا.
نافله شب (نماز شب) یازده رکعت، پیش از اذان صبح که هشت رکعت آن، نافله شب نام دارد
و دو رکعتش به نام نماز شَفع و یک رکعت هم به نام نماز وَتر مشهور است.
نافله از کلمه «نَفْل» است، یعنی زیادی واضافه بر مقدار واجب است.
بر پیامبر اسلام، نافله شب واجب بود و خدا دستور داده بود که شب برخیزد و به تهجّد
و عبادت نیمه شب بپردازد تا به مقام والا برسد. (151)
در حدیث آمده است:
نمازهای مستحب، همچون هدیهای به درگاه خداوند است که به هر حال قبول میشود. (152)
درباره نوافل، حدیثهای بسیاری در کتب روایت آمده که اینجا مجال پرداختن به آنها
نیست. (153)
نمازهای مستحب، جبران کننده نواقص نمازهای واجب است و همچون صدقهای است که انسان،
آن را میپردازد. به خصوص نماز شب، راز ارتباط عاشقانه میان بنده و خدای اوست که هر
سحر از بستر خواب برخیزد و خواب و کسالت را کنار بگذارد و به مناجات در دل شب
بپردازد و دور از چشمهای خواب رفته، با خدای خود به راز و نیاز و اشک و عبادت و
شکر و سجود و قنوت بپردازد.
اولیای الهی، اهل تهجّد و شب زندهداری و نمازهای مستحب، با قنوتهای مفصّل و سجدههای
طولانی و اشکهای ریزان و دیدههای گریان بودهاند.
علمای بزرگ، عارفان وارسته و دوستان خدا، از «نماز شب» غفلت نکرده و نمیکنند. (154)
در روایتی آمده است که خداوند میفرماید:
«کَذِبَ مَنْ زَعَمَ اَنَّهُ یُحِبُّنی، فَاِذا جَنَّهُ اللّیلُ نامَ عَنّی.
اَلَیْسَ کُلُّ مُحِبٍّ یُحِبُّ خَلْوَةَ حَبِیبِهِ؟» (155)
دروغ میگوید آنکه میپندارد مرا دوست دارد، امّا چون شب فرا میرسد، به خواب میرود
و به یاد من نیست. مگر نه این است که هر دوستداری، خلوت و نجوای با دوستش را دوست
میدارد؟ ...
در دل شب خیز و ریز قطره اشکی ز چشم که دوست دارم کند گریه گنهکار ما
انسان با نافله میتواند چنان به خدا نزدیک شود و الهی گردد که جز حق نبیند و جز حق
نشنود و به آنجا برسد که هر دعایی بکند مستجاب شود. (156)
خدایا! ما را در «بندگی» خودت ثابت و استوار بدار.
عشق خود و شوق عبادتت را در دلمان افروختهتر بگردان.
عمر و فکر و استعداد و توان جسمی و قوای روحی ما را، خالصانه در راه اطاعت خود بدار.
خداوندا! ما را از «بر پادارندگان نماز» قرار بده.
انّک سمیعٌ مجیب
صبح جمعه 21 / 7 / 68
پی نوشت ها:
. سرود سحر حجتالاسلام بهجتی شفق، ص 68
. ذاریات، آیه 56
. نحل، آیه 36
. قریش، آیه 3 تا 5
. نهجالبلاغه، خطبه 147
. سفینةالبحار، ج 2، واژه «عبد»
. وافی، ج 2، ص 10
. دعای هفتم از مناجات خمسةعشر
. محجّةالبیضاء، ج 1، ص377
. بقره، آیه 138
. بیّنه، آیه 5
. مؤمنون، آیه 2
. مصباحالشریعه، ص 8
. بحارالانوار، ج 84، ص 233
. بحارالانوار، ج70، ص251
. البتّه ممکن است کسی قبل از این سن به تکلیف برسد که موارد آن در رسالههای مراجع تقلید آمده است
. بقره، آیه 286
. بحارالانوار، ج 70، ص 230
. قصارالجمل، ج 2، ص 73
. نحل، آیه 97
. مائده، آیه 5
. وسائلالشیعه، ج 1، ص 90
. کافی، ج 1، ص 430
. مائده، آیه 27
. بحارالانوار، ج 96، ص 12
. جامعالسعادات، ج 2، ص 234
. مکارم الاخلاق، ص 554
. کافی، ج 2، ص 321
. وسائلالشیعه، ج 14، ص 116
. کافی، ج 2، ص 349
. بحارالانوار، ج 71، ص 173
. بحارالانوار، ج 82، ص 198
. قصارالجمل، ج 2، ص 74
. الحیاة، ج 1، ص 318
. حدید، آیه 10
. آلعمران، آیه 133
. حدید، آیه 21
. نساء، آیه 142
. انبیاء، آیه 20
. کافی، ج 1، ص 57
. لقمان، آیه 17
. مریم، آیه 31
. بحارالانوار، ج 77، ص 77
. طه، آیه 14
. کنزالعمال، ج 7، ص 279
. فروع کافی، ج 1، ص 270
. نهجالبلاغه، صبحی صالح، حکمت 252
. وسائلالشیعه، ج 3، ص 7
. بقره، آیه 45
. بقره، آیه 45
. محجّةالبیضاء، ج 1، ص 301
. وسائلالشیعه، ج 3، ص 19
. مستدرکالوسائل، ج 1، ص 173
. محجةالبیضاء، ج 1، ص 382
. وسائلالشیعه، ج 1، ص 256
. محجةالبیضاء، ج 1، ص 281
. محجةالبیضاء، ج 1، ص 281
. موضوع تغییر قبله، در آیات 142 تا 149 سوره بقره آمده است
. سفینةالبحار، ج 1، واژه «بلل»
. کنزالعمال، ج 7، ص 692
. تفسیرنمونه، ج 4، ص 438
. صبغةاللّه و من احسنُ من اللّه صبغة» بقره، آیه 138
. القلب حرم اللّه ولا تُسکِنوا حرم اللّه غیراللّه» بحارج70، ص25
. فهرست غررالحکم، واژه اخلاص
. کهف، آیه 110
. محجةالبیضاء، ج 6، ص 171
. تحفالعقول، ص 487 از سخنان امام عسگری علیه السلام
. فهرست غررالحکم، واژه اخلاص
. جامعالسعادات، ج 2، ص 404
. دهر، آیه 9
. محجةالبیضاء، ج 6، ص 144
. نهجالبلاغه، نامه 26
. وسائلالشیعه، ج 4، ص 1016
. وسائلالشیعه، ج 3، ص 85
. وسائلالشیعه، ج 3، ص 26
. عنکبوت، آیه 45
. محجةالبیضاء، ج 1، ص 385
. تفسیر صافی، ج 1، ص 51 - 52
. گلستان سعدی
. انّ اللّه یحبّ التوابین» بقره، آیه 222
. زمر، آیه 53
. تفسیر نورالثقلین، ج 1، ص 16
. هود، آیه 56 ؛ زخرف، آیه 43
. یس، آیه 61
. آل عمران، آیه 101
. تفسیر نورالثقلین، ج 1، ص 17
. در اصول کافی بابی تحت عنوان «الاقتصاد فی العباده» گشوده است
. بحارالانوار، ج 24، ص 9
. نهج البلاغه، حکمت 108
. نساء، آیه 69
. بحارالانوار، ج 24، ص 30 به بعد
. قصص، آیه 40
. قصص، آیه 81
. صف، آیه 3
. فتح، آیه 6
. بحارالانوار، ج 3، ص 223
. شوری، آیه 11
. بحار الانوار، ج 84، ص 228
. بحارالانوار، ج 82، ص 108
. بحارالانوار، ج 82، ص 110
. نهج البلاغه، خطبه اوّل
. همچون برادران یوسف در مقابل وی یوسف، آیه 100
. بقره، آیه 34
. حج، آیه 18
. بحارالانوار، ج 82، ص 137
. بحارالانوار، ج83، ص 230
. مستدرکالوسائل، ج 1، ص 329
. فتح، آیه 29
. بحارالانوار، ج 82، ص 162
. طه، آیه 130 ؛ غافر، آیه 55 ؛ طور، آیه 48
. توحید صدوق، ص 312
. سعدی
. بحارالانوار، ج 82، ص 199
. صحیح بخاری، ج 8، باب «الصلاة علی محمّد»
. کنزالعمال، ج 1، ص 488
. وسائلالشیعه، ج4، ص 1220
. بحارالانوار، ج91، ص 64
. حشر، آیه 22
. ابراهیم، آیه 23
. یس، آیه 58
. رعد، آیه 24
. انشراح، آیه 6 تا 7
. مستدرک الوسائل، ج 1، ص 336
. مستدرک الوسائل، ج 1، ص 336
. صحیحمسلم، ج1، ص418، صحیحبخاری، ج 1، ص110، سننابیماجه، ج 1، ص299
. وسائلالشیعه، ج 4، ص 1024
. جواهرالکلام، ج 10، ص 405
. در جلد 83 بحارالانوار، 63 حدیث از پیشوایان معصوم درباره سجده شکر، نقل شده است
. بحارالانوار، ج 83، ص 205
. وسائلالشیعه، ج 4، ص 1071
. رساله امامخمینی، مسئله1402
. کنزالعمال، ج 8، حدیث 22818
. مستدرک الوسائل، ج 1، ص 488
. مستدرک، ج1، ص488
. منلایحضرهالفقیه، حج 1، ص 377
. مستدرک الوسائل، ج 1، ص 492
. بحارالانوار، ج 75، ص 248
. بحارالانوار، ج 67، ص 1
. وسائلالشیعه، ج 5، ص 6
. وسائلالشیعه، ج 5، ص 5
. جمعه، آیه 9
. صحیفه نور، ج 12، ص 149
. احادیث مربوط به بعضی از نکات فوق، در «مَن لایحضره الفقیه، ج 1، ص 524» آمده است
. تحریرالوسیله، امام خمینی، «صلوةالاستسقا»، ج 1، ص 245
. مستدرک نهجالبلاغه، ج6، ص268
. منلایحضرهالفقیه، ج 1، ص 524
. منلایحضرهالفقیه، ج 1، ص 526
. وسائلالشیعه، ج 5، ص 140، منلایحضرهالفقیه، ج 1، ص 511
. وسائلالشیعه، ج 5، ص 141، منلایحضرهالفقیه، ج 1، ص 522
. وسائلالشیعه، ج 5، ص 141
. و من اللیل فتهجد به نافلةً لک» اسراء، آیه 79
. قصارالجمل، واژه نافله
. در بحارالانوار علامه مجلسی، تمام مجلد 84 را به روایتهای مربوط به نمازهای نافله
. کیفیت آن را به طور مشروح، در مفاتیح الجنان بخوانید
. مصباح الشریعه
. ثواب الاعمال، ص 88