احادیث پیرامون وضو

احادیث پیرامون وضو

وضو کلید نماز 
قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:…والوضوء مفتاح الصلاة ؛ … وضو کلید نماز است . 
(نهج الفصاحه ، حدیث ۱۵۸۸) 

وضو در هواى سرد 
قال الباقر – علیه السلام -:ثلاث کفارات فاسباغ الوضوء فى السبرات و بالمشى باللیل و النهار الى الجماعات و المحافظة على الصلوات ؛ سه چیز است که جبران کننده و محو کننده گناه است : 
۱ – کامل گرفتن وضو در هواى بسیار سرد. 
۲ – راه رفتن در شب و روز به سوى جماعتهاى اسلامى (نماز جماعت و جمعه ). 
۳ – مراقبت بر انجام صحیح نمازها. 
(معانى الاخبار، ص ۳۱۴) 

آداب وضو 
قال الصادق – علیه السلام -:من توضا و تمندل کتبت له حسنة ، و من توضا و لم یتمندل حتى یجف وضوئه کتبت له ثلاثون حسنة ؛ کسى که وضو بگیرد و خود را با حوله خشک نماید، یک حسنه براى او نوشته مى شود، و هر که وضو بگیرد و خشک نکند، بلکه صبر نماید تا اعضاء وضو به خودى خود خشک شود، سى حسنه براى او نوشته مى شود. 
(بحارالانوار، ج ۸۰، ص ۳۳۰) 

تاثیر وضو 
قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:خللوا بین اصابعکم لایخلل الله بینها بالنار ؛ هنگام وضو میان انگشتان خود فاصله دهید تا خدا به وسیله آتش میان آنها را فاصله ندهد. 
(نهج الفصاحه ، ص ۳۰۶) 

مقدار آب وضو 
قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:الوضوء مد و الغسل صاع و سیاتى اقوام یستقلون ذلک فاولئک على خلاف سنتى ؛ براى وضو ده سیر آب و براى غسل ، سه کیلو آب کافى است ، ولى افرادى در آینده مى آیند که این مقدار را کم مى شمارند (و آب زیادى مصرف خواهند کرد) که آنها بر خلاف راه من مى روند. 
(محجة البیضاء، ج ۱، ص ۳۰۱) 

نصف ایمان قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:الوضوء نصف الایمان ؛ وضو گرفتن نیمى ازایمان است . 
(بحارالانوار، ج ۸۰، ص ۲۳۸) 

اثر تجدید وضو 
قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:الوضوء على الوضوء نور على نور ؛ وضوى پس از وضو بسیار پسندیده است . 
(محجة البیضاء، ج ۱، ص ۳۰۲) 

تجدید وضو 
قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:من جدد وضوءة من غیر حدث جدد الله توبته من غیر استغفار ؛ هرکس وضویش را بدون اینکه باطل شود تجدید کند، خداوند توبه اش را بدون استغفار تجدید مى کند. 
(محجة البیضاء، ج ۱، ص ۳۰۲) 

پاکى به وسیله وضو

قال الرضا – علیه السلام -:… لان یکون العبد طاهرا اذا قام بین یدى الجبار عند مناجاته ؛ … چون وضو یک ادب در برابر خدا است ، بنده به هنگام نماز، وقتى که دربرابر خداوند مى ایستد، پاک باشد. 
(بحارالانوار، ج ۶، ص ۶۴) 

وضو هنگام خواب 
قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:من باب على طهر فکانما احیى اللیل ؛ کسى که شب را با وضو بیارامد، گویى که تمام شب را به احیاء و عبادت گذرانده است . 
(وسائل الشیعه ، ج ۱، ص ۲۶۶) 

آثار وضو 
قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:امتى الغر المحجلون من اثار الوضوء یوم القیامة ؛ امت مرا دست و پاى نورانى باشد روز قیامت ، از آثار وضوء که در دنیا گرفته باشد. 
(شهاب الاخبار، ص ۱۲۲) 

مسواک و وضو 
قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:السواک شطر الوضوء ؛ مسواک کردن جزئى از وضو است . 
(محجة البیضاء، ج ۱، ص ۲۹۷) 

آموزش تصویری وضو

چگونه وضو بگیریم؟

بهتر است، پیش از وضو، دستها را تا مچ بشوییم، ولی این شستن، جزو اعمال وضو نمی باشد.
پس اینگونه وضو می گیریم:
پیش از هر چیز نیت می کنیم، یعنی با قصد انجام وضو و برای اطاعت از دستور خداوند عالم، وضو را آغاز می کنیم.

1- به نیت وضو صورت را از بالا به پایین - از جایی که موی سر روییده تا چانه - می شوییم.

2- پس از شستن صورت، دست راست را از آرنج تا نوک انگشتان، از بالا به پایین، می شوییم.

3- بعد از شستن دست راست، دست چپ را مانند دست راست می شوییم.

4- بعد از شستن صورت و دست ها با رطوبتی که بر دست مانده، جلوی سر را مسح می کنیم

یعنی دست را بر سرگذاشته و کمی به طرف پیشانی می کشیم.

5- پس از مسح سر، پای راست را از نوک انگشت تا آخر روی پا (مفصل) مسح می کنیم.

6- و در پایان پای چپ را مانند پای راست مسح می کنیم و با این عمل وضو تمام می شود.

منبع: ستاد اقامه نماز

احکام و آداب و ادعیه وضو

کیفیّت وضو گرفتن
در روایت آمده که امام صادق (ع ) فرمود: روزى امیرالمؤمنین (ع ) با محمّد ابن حنفیّة نشسته بودند، حضرت فرمود: اى محمّد، ظرفى آب بیاور تا براى نماز وضو بگیرم . محمّد آب آورد، حضرت آب را با دست چپ ، بر دست راستش ریختند و سپس فرمودند:بِسْمِ اللّهِ، اءَلْحَمْدُللّهِِ الَّذى جَعَلَ المآءَ طَهُوراً، وَ لَمْ یَجْعَلْهُ نَجِساً.
- به نام خدا، سپاس خدایى را که آب را پاکیزه و پاکیزه کننده قرار داد، و آن را نجس و آلوده قرار نداد.سپس [به توالت رفته ] و خود را شستشو داده و فرمودند:اءَللّهُمَّ، حَصِّنْ فَرْجى وَ اءَعِفَّهُ، وَاسْتُرْعَوْرَتى ، وَ حَرِّمنْى عَلَى النّارِ.
- خدایا، شرمگاهم را محفوظ و پاکدامن بدار، و عورتم را بپوشان ، و آن را بر آتش [جهنّم ] حرام کن .پس از آن آب در دهان گردانیده و مضمضه نموده و فرمودند:اءَللّهُمَّ، لَقِّنى حُجَّتى یَوْمَ اءَلْقاکَ، وَ اءَطْلِقْ لِسانى بِذِکْرِکَ [وَ شُکْرِکَ[
- خداوندا، روزى که با تو ملاقات مى کنم ، حجّت و دلیلم را به من تلقین نموده و بفهمان ، و زبانم را به یاد [و شکر گزارى ات ] بگشاى .سپس آب داخل بینى کرده و استنشاق نموده و فرمودند:اءَللّهُمَّ، لاتُحَرِّمْ عَلَىَّ ریحَ الْجَنَّةِ، وَ اجْعَلْنى مِمَّنْ یَشَمُّ ریحَها وَ رَوْحَها وَ رَیْحانَها وَ طیبَها.
- خدایا، بوى بهشت را بر من حرام منما، و مرا از کسانى قرار ده که بو و نسیم و بوى خوش و عطر بهشت را مى بویند.سپس صورت خویش را شسته و فرمودند:اءَللّهُمَّ، بَیِّضْ وَجْهى یَوْمَ تَسْوَدُّ فیهِ الْوُجُوهُ، [و لاتُسَوِّدُ وَجْهى یَوْمَ تَبَیُّضُ فیهِ الْوُجُوهُ[
- خداوندا، روزى که چهره ها در آن سیاه مى گردد، روى مرا سپیدگردان ، [و در روزى که رویها سفید مى گردد، مرا رو سیاه مفرما[آنگاه دست راست خویش را شسته و فرمودند:اءَللّهُمَّ، اءَعْطِنى کِتابى بِیَمینى ، وَالْخُلْدَ فِى الْجِنانِ بِیَسارى ، وَ حاسِبْنى حِساباً یَسیراً.
- خدایا، نامه عملم را به دست راستم بده ، و جاودانگى در بهشتت را به دست چپم ، و به صورت آسان از من حساب کشى بفرما.سپس دست چپ خود را شستشو داده و فرمودند:اءَللّهُمَّ، لاتُعْطِنى کِتابى بِشِمالى [وَ لا مِنْ وَرآءِ ظَهْرى [ وَ لاتَجْعَلْها مَغْلُولَةً إِلى عُنُقى ، وَ اءَعُوذُ بِکَ مِنْ مُقَطَّعاتِالنّیرانِ.
- خداوندا، کتابم را به دست چپ [و از پشت سرم ] به من مده ، و آن را بسته برگردنم قرار مده ، و به تو پناه مى برم از جامه هاى بریده و مهیّا شده از آتش .سپس سر خود را مسح نموده و فرمودند:اءَللّهُمَّ، غَشِّنى بِرَحْمَتِکَ وَ بَرَکاتِکَ وَ عَفْوِکَ [وَ عافِیَتِکَ مِنَ الْبَلْوى [
- خدایا، مرا غرق در رحمت و برکات و عفو و گذشت [و ایمن از بلا] خود بگردان .پس از آن پاهاى خویش را مسح نموده و فرمودند:اءَللّهُمَّ، ثَبِّتْنى عَلَى الصِّراطِ [الْمُسْتَقیمِ] یَوْمَ تَزَلُّ فیهِ الاَْقْدامُ، وَاجْعَلْ سَعْیى فیما یُرْضیکَ عَنّى .⁽¹⁾
- خداوندا، در روزى که قدمها مى لغزند مرا بر صراط [مستقیم ] ثابت و استوار گردان ، و سعى و کوششم را در چیزى قرار ده که موجب خرسندى تو از من گردد.سپس حضرت سرشان را بلند کرده و به محمّد نگاه نمود و فرمود: اى محمّد، هرکس مانند من وضو بگیرد، و همانند من دعا کند، خداوند - عزّوجلّ - از هر قطره [آبى که در وضوء استفاده نموده ] فرشته اى مى آفریند که تقدیس و تسبیح و تکبیر بگوید، و خداوند ثواب آن را تا روز قیامت براى او مى نویسد.

احکام و آداب وضوء
در روایاتى که از ائمّه (علیهم السلام ) در تفصیل احکام وضوء وارد شده ، آمده است که : کسى که مى خواهد وضو بگیرد، هنگام شستن صورت از اوّلِ [رستنگاه ] موى جلو سر آغاز نموده تا آخر چانه اش را مى شوید، وهنگام شستن دستها از روى دستها شروع نموده و از آرنج تا سر انگشتان را شستشو مى دهد، و به اندازه [پهناى ] سه انگشت جلو سرش را مسح مى کند، البتّه کمتر از این هم کفایت مى کند و هنگام مسح کردن روى پاها از سر انگشتان شروع نموده و تا برآمدگى روى پاها را که کعب عالى نامیده مى شود، مسح مى کند. و اگرصورت و بازوها و دستهایش را دوبار بشوید جایز است ، و بین فضیلت دو روایتى که در این باره نقل شده است جمع نموده است .

مُبطلات وضوء
و جنابت ، و مسّ میّت بعد از سرد شدن بدن میّت و پیش از غُسل دادن میّت وضو را باطل مى کند؛ و نیز خوابى که بر گوش و چشم غالب باشد، و همچنین هر چیزى که عقل را از بین مى برد، و نیز بول و غایط، و خارج شدن قطعى و یقینى باد از انسان آن را باطل مى کند. و افزون بر اینها در مورد زنان ، حیض و نفاس و استحاضه از امورى است که وضو را باطل مى کند.

پی نوشته ها :

1- در برخى از نسخه هاى کتاب به جاى ثَبِّتْنى لفظِ ثَبِّتْ قَدَمَىَّ آمده است .

حکمت وضو از نظر امام رضا

امام رضا (ع) در مورد حکمت وضو و شستشوی صورت و دست ها و مسح سر و پاها فرموده است:‌"لانّ العبد اذا قام بین یدی الجبار...؛هنگامی که بنده خدا در مقابل پروردگار برای عبادت می ایستد به رکوع و سجود و دعا و تضرع می پردازد با اعضا و جوارح پاکیزه و مطهر بر او وارد شود و او را یاد کند⁽¹⁾ و بر اساس روایات دیگر با شستشوی صورت و دست ها گناهان ریخته می شود وانسان پاک و مطهر می شود".⁽²⁾

پی نوشت ها:1.وسائل الشیعه، ج 1، ص 277.
2.همان، ص 278

احادیث پیرامون وضو سری دوم

حدیث (1) پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :

اَکثِر مِن الطَّهورِ یَزِدِ اللّه‏ُ فى عُمُرِکَ؛

وضو زیاد بگیر تا خداوند، عمرت را زیاد کند.

امالى مفید، ص 60، ح 5

حدیث (2) پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :

اِنَّ الغَضَبَ مِنَ الشَّیطانِ وَاِنَّ الشَّیطانَ خُلِقَ مِنَ النّارِ وَاِنَّما تُطفَأُ النّارُ بِالماءِ فَاِذا غَضِبَ اَحَدُکُم فَلیَتَوَضَّ؛

خشم از شیطان و شیطان از آتش آفریده شده است و آتش با آب خاموش مى شود، پس هرگاه یکى از شما به خشم آمد، وضو بگیرد.

نهج الفصاحه ح 660

حدیث (3) پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :

اَلتَّسْمیَةُ مِفْتاحُ الْوُضوءِ و مِفْتاحُ کُلِّ شَیءٍ؛

بسم اللّه‏ الرحمن الرحیم، کلید وضو و کلید هر چیزى است.

مستدرک الوسائل، ج1، ص 323

حدیث (4) پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :

اَلْعَبد... إِنْ قالَ فى أوَّلِّ وُضوئِهِ بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ طَهُرَت أعضاؤُهُ کُلُّها مِنَ الذُّنوبِ؛

اگـر بنـده‏اى... در ابتداى وضویش، بسم اللّه‏ الرحمن الرحیم بگوید همه اعضایش از گناهان پاک مى‏شود.

تفسیر الامام العسکرى علیه‏السلام ، ص 521

حدیث (5) امام صادق علیه‏السلام :

ما یَمْنَعُ اَحَدَکُمْ اِذا دَخَل عَلَیْهِ غَمٌّ مِنْ غُمُومِ الدُّنْیا اَنْ یَتَوَضَّاَ ثُمَّ یَدْخُلَ مَسْجِدَهُ وَ یَرْکَعَ رَکْعَتَینِ فَیَدْعُوَ اللّه‏َ فیهِما؟ اَما سَمِعْتَ اللّه‏َ یَقُولُ: «وَاسْتَعینوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ»؟

چه چیز مانع مى‏شود که هر گاه بر یکى از شما غم و اندوه دنیایى رسید، وضو بگیرد و به سجده‏گاه خود رود و دو رکعت نماز گزارد و در آن دعا کند؟ مگر نشنیده‏اى که خداوند مى‏فرماید: «از صبر و نماز مدد بگیرید»؟

تفسیر عیاشى، ج 1، ص 59، ح 39

حدیث (6) امام صادق علیه‏السلام :

مَن تَطَهَّرَ ثُم أوَی إلَی فِراشِهِ باتَ وَ فِراشُهُ کَمَسجدِهِ وَ إن ذَکَرَ أنَّه لَیسَ عَلَی وَضَوء فَتَیَمَّمَ مِن دِثارهِ کائِناً ما کانَ لَم یَزَل فی الصَلاةَ وَ ذِکرِ الله.

هر که با طهارت به بستر رود، آن شب بشتر او به منزله مسجد اوست و اگر یادش آمد که وضو ندارد به همان رو انداز خود -هر چه می خواهد باشد- تیمم کند که اگر چنین کرد پیوسته در نماز و ذکر خداوند خواهد بود.

بحار الانوار ج73 ص 183

آیا وضو بعد از غسل جنابت حرام است؟

وضو دارای دو فایده بسیار مهم است: فایده بهداشتی و فایده اخلاقی و معنوی

از نظر بهداشتی شستن صورت و دست‌ها آن هم پنج بار و یا لااقل سه بار در شبانه روز اثر قابل ملاحظه‌ای در نظافت بدن دارد. مسح کردن بر سر و روی پاها که شرط آن رسیدن آب به موها یا پوست تن است سبب می‌شود که این اعضا را نیز پاکیزه بداریم و همچنین تماس آب با پوست بدن اثر خاصی در تعادل اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک دارد.

و از نظر اخلاقی و معنوی چون با قصد قربت و برای خدا انجام می‌شود اثر تربیتی دارد مخصوصاً چون مفهوم کنایی آن این است که از فرق تا قدم در راه اطاعت تو گام برمی‌دارم مۆید این فلسفه اخلاقی و معنوی است.

در روایتی از امام رضا ـ علیه السّلام ـ می‌خوانیم:

انما امر بالوضوء و بدء به لان یکون العبد طاهراً اذا قام بین یدی الجبار، ‌عند مناجاته ایاه، مطیعاً له فیما امره، نقیاً من الادناس و النجاسه، مع ما فیه من ذهاب الکسل، و طرد النعاس و تزکیه الفۆاد للقیام بین یدی الجبار.

برای این دستور وضو داده شده و آغاز عبادت با آن است که بندگان هنگامی که در پیشگاه خدا می‌ایستند و با او مناجات می‌کنند پاک باشند و دستورات او را بکار بندند از آلودگی‌ها و نجاست‌ها بر کنار شوند علاوه بر این وضو سبب می‌شود که آثار خواب و کسالت از انسان برچیده شود و قلب برای قیام در پیشگاه خدا نور و صفا یابد )وسائل الشیعه، ج 1، ص 257)

و این قسمت از نوشتارمان را به چند استفتاء در باب وضو از محضر آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله) اختصاص می دهیم:

سوال: اگر آبى از محلّ دفع مدفوع انسان خارج شود، و بوى مدفوع هم ندهد، چه حکمى دارد؟ آیا وضو را باطل مى کند؟

جواب: در فرض مسأله نجس نیست، و وضو را هم باطل نمى کند.

سوال: آیا اگر غسل جنابت کنیم و بعد از آن وضو بگیریم کار حرامی کرده ایم؟

جواب: آری، حرام است مگر اینکه یکی از مبطلات وضو از شما سر بزند.

سوال: اگر یقین داشت آب برایش ضرر ندارد و وضو گرفت و غسل کرد، ولى بعد فهمید آب برایش ضرر داشته، وظیفه اش چیست؟

جواب: هرگاه وضو بگیرد یا غسل کند بعد بفهمد آب براى او ضرر داشته، وضو و غسل او صحیح است.

سوال: فردى قطع نخاع از گردن هستم. به هنگام تلاوت قرآن و موقع ورق زدن، ناچارم از لب و دهان کمک مى گیرم، و کمک گرفتن از دیگرى برایم مشکل است، وضو گرفتن نیز برایم مشقّت دارد. آیا مى توانم بدون وضو این کار را انجام دهم؟

جواب: اگر واقعاً وضو براى شما مشقّت دارد، این کار براى شما مانعى ندارد.

سوال: هنگامی که با وضو هستیم از شدت خستگی چشمهایمان بر روی هم می رود و سر به طور بی اختیار به سمت پایین رها میشود و ناگهان چشمهایمان را بازمی کنیم و نمی دانیم که آیا خواب رفته ایم یا نه؟ آیا رها شدن بی اختیار سر نشان دهنده این است که گوشهایمان نیز نمی شنویده است و باعث بطلان وضو می شود؟

جواب: دلیل بر بطلان وضو نیست.

سوال: اگر وضو داشته باشیم و جایی از بدنمان کمی خون بیاید آیا وضو باطل است یا خیر ؟

جواب: باطل نمی شود.

منابع:

پایگاه اطلاع رسانی آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله(

سایت اندیشه قم

آداب و احادیث وضو ، اذان و اقامه

وضو ی جبیره چیست؟

چسباندن مو بر سر و تکلیف وضو و غسل

تفسیر وضو

بعضی مسایل مشترک غسل و وضو

آداب وضو گرفتن

احادیث پیرامون وضو سری اول

احادیث پیرامون وضو سری دوم

آموزش تصویری وضو

احکام و آداب و ادعیه وضو

حکمت وضو از نظر امام رضا

آیا وضو بعد از غسل جنابت حرام است؟

اذان و اقامه

اذان شعار بزرگ سیاسی اسلام

احادیث پیرامون اذان

استفتائات اذان و اقامه | حضرت آیت الله العظمی بهجت (ره)

استفتائات اذان و اقامه | بر اساس فتاوی حضرت امام خمینی (ره)‌

چرا پیش از نماز، اذان و اقامه مستحب است؟

ثواب تجدید وضو

ثواب تجدید وضو  

حدیث اول :

حدثنى محمد بن على ماجیلویه رضى الله عنه عن محمد بن یحیى العطار عن محمد بن احمد بن یحیى عن على بن ابى الصقر عن ابى قتاده عن الرضا علیه السلام قال تجدید الوضوء لصلاه العشاء یمحو لا و الله و بلى و الله .

ترجمه :

امام رضا علیه السلام فرمودند: تجدید وضو براى نماز عشا (گناه قسم ) (نه به خدا) و ( بله به خدا) را محو مى کند. 

حدیث دوم :

حدثنى محمد بن موسى رضى الله عنه قال حدثنى على بن الحسین السعد ابادى عن احمد بن ابى عبدالله البرقى عن ابیه عن محمد بن سنان عن المفضل بن عمر عن ابى عبدالله علیه السلام قال من جدد وضوء لغیر صلاه جدد الله توبته من غیر استغفار.

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمودند: کسى که براى غیر نماز وضوى خود را تجدید کند، خداوند هم بدون استغفار توبه ااو را تجدید مى کند. 

نماز مسافر

مسافر باید نماز ظهر و عصر و عشا را با هشت‏ شرط شکسته بجا آورد، یعنى دو رکعت بخواند: شرط اول: آنکه سفر او کمتر از هشت فرسخ شرعى نباشد.

١٢٧٢ کسى که رفتن و برگشتن او هشت فرسخ است اگر رفتن او کمتر از چهار فرسخ نباشد باید نماز را شکسته بخواند بنابر این اگر رفتن سه فرسخ و برگشتن پنج فرسخ باشد باید نماز را تمام کند.

١٢٧٣ اگر رفتن و برگشتن هشت فرسخ باشد باید نماز را شکسته بخواند چه همان روز و شب بخواهد برگردد یا غیر آن روز و شب.

١٢٧٤ اگر سفر، مختصرى از هشت فرسخ کمتر باشد یا انسان نداند که سفر او هشت فرسخ است‏یا نه، نباید نماز را شکسته بخواند و چنانچه شک کند که سفر او هشت فرسخ است‏یا نه، در صورتى که تحقیق کردن برایش مشقت دارد باید نمازش را تمام بخواند و اگر مشقت ندارد بنابر احتیاط واجب باید تحقیق کند که اگر دو عادل بگویند، یا بین مردم معروف باشد که سفر او هشت فرسخ است نماز را شکسته بخواند.

١٢٧٥ اگر یک عادل خبر دهد که سفر انسان هشت فرسخ است بنابر احتیاط واجب باید نماز را هم شکسته بخواند و هم تمام بخواند و روزه بگیرد و قضاى آن را هم بجا آورد.

١٢٧٦ کسى که یقین دارد سفر او هشت فرسخ است اگر نماز را شکسته بخواند و بعد بفهمد که هشت فرسخ نبوده باید آن را چهار رکعتى بجا آورد و اگر وقت گذشته قضا نماید.

١٢٧٧ کسى که یقین دارد سفرش هشت فرسخ نیست یا شک دارد که هشت فرسخ هست‏یا نه، چنانچه در بین راه بفهمد که سفر او هشت فرسخ بوده اگر چه کمى از راه باقى باشد باید نماز را شکسته بخواند، و اگر بعد از تمام خواندن نماز فهمید سفرش هشت فرسخ بوده بنابر اقوى باید نماز را دوباره شکسته اعاده نماید و در صورتى که وقت گذشته باشد باید بنابر احتیاط واجب نماز را دوباره قضا نماید.

١٢٧٨ اگر بین دو محلى که فاصله آنها کمتر از چهار فرسخ است چند مرتبه رفت و آمد کند اگر چه روى هم رفته هشت فرسخ شود باید نماز را تمام بخواند.

١٢٧٩ اگر محلى دو راه داشته باشد یک راه آن کمتر از هشت فرسخ و راه دیگر آن هشت فرسخ یا بیشتر باشد چنانچه انسان از راهى که هشت فرسخ است به آنجا برود باید نماز را شکسته بخواند و اگر از راهى که هشت فرسخ نیست، برود باید تمام بخواند.

١٢٨٠ اگر شهر دیوار دارد باید ابتداى هشت فرسخ را از دیوار شهر حساب کند، و اگر دیوار ندارد باید از خانه‏هاى آخر شهر حساب نماید. شرط دوم: آنکه از اول مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد، پس اگربه جایى که کمتر از هشت فرسخ است مسافرت کند و بعد از رسیدن به آن جا قصد کند جایى برود که با مقدارى که آمده هشت فرسخ شود، چون از اول قصد هشت فرسخ را نداشته باید نماز را تمام بخواند، ولى اگر بخواهد از آن جا هشت فرسخ برود یا چهار فرسخ برود و به وطنش یا به جایى که مى‏خواهد ده روز بماند برگردد باید نماز را شکسته بخواند.

١٢٨١ کسى که نمى‏داند سفرش چند فرسخ است مثلا براى پیدا کردن گمشده‏اى مسافرت مى‏کند و نمى‏داند که چه مقدار باید برود تا آن را پیدا کند باید نماز را تمام بخواند ولى در برگشتن چنانچه تا وطنش یا جایى که مى‏خواهد ده روز در آن جا بماند هشت فرسخ یا بیشتر باشد باید نماز را شکسته بخواند و نیز اگر در بین رفتن قصد کند که چهار فرسخ برود و برگردد چنانچه رفتن و برگشتن هشت فرسخ شود باید نماز را شکسته بخواند.

١٢٨٢ مسافر در صورتى باید نماز را شکسته بخواند که تصمیم داشته باشد هشت فرسخ برود پس کسى که از شهر بیرون مى رود و مثلا قصدش این است که اگر رفیق پیدا کند سفر هشت فرسخى برود چنانچه اطمینان دارد که رفیق پیدا مى‏کند باید نماز را شکسته بخواند و اگر اطمینان ندارد باید تمام بخواند.

١٢٨٣ کسى که قصد هشت فرسخ دارد اگر چه در هر روز مقدار کمى راه برود وقتى به جایى برسد که دیوار شهر را نبیند و اذان آن را نشنود باید نماز را شکسته بخواند ولى اگر در هر روز مقدار خیلى کمى راه برود که نگویند مسافر است باید نمازش را تمام بخواند و احتیاط مستحب آن است که هم شکسته و هم تمام بخواند.

١٢٨٤ کسى که در سفر به اختیار دیگرى است مانند نوکرى که با آقاى خود مسافرت مى‏کند، چنانچه بداند سفر او هشت فرسخ است، باید نماز را شکسته بخواند.

١٢٨٥ کسى که در سفر به اختیار دیگرى است اگر بداند یا گمان داشته باشد که پیش از رسیدن به چهار فرسخ از او جدا مى‏شود باید نماز را تمام بخواند.

١٢٨٦ کسى که در سفر به اختیار دیگرى است اگر شک دارد که پیش از رسیدن به چهار فرسخ از او جدا مى‏شود یا نه باید نماز را شکسته بخواند و نیز اگر شک او از این جهت است که احتمال مى‏دهد مانعى براى سفر او پیش آید چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا نباشد باید نمازش را شکسته بخواند. شرط سوم: آنکه در بین راه از قصد خود برنگردد، پس اگر پیش از رسیدن به چهار فرسخ از قصد خود برگردد، یا مردد شود، باید نماز را تمام بخواند.

١٢٨٧ اگر بعد از رسیدن به چهار فرسخ از مسافرت منصرف شود چنانچه تصمیم داشته باشد که همان جا بماند یا بعد از ده روز برگردد یا در برگشتن و ماندن مردد باشد، باید نماز را تمام بخواند.

١٢٨٨ اگر بعد از رسیدن به چهار فرسخ از مسافرت منصرف شود و تصمیم داشته باشد که برگردد باید نماز را شکسته بخواند.

١٢٨٩ اگر براى رفتن به محلى حرکت کند و بعد از رفتن مقدارى از راه بخواهد جاى دیگرى برود، چنانچه از محل اولى که حرکت کرده تا جایى که مى‏خواهد برود هشت فرسخ باشد، باید نماز را شکسته بخواند.

١٢٩٠ اگر پیش از آن که به هشت فرسخ برسد مردد شود که بقیه راه را برود یا نه، و در موقعى که مردد است راه نرود و بعد تصمیم بگیرد که بقیه راه را برود باید تا آخر مسافرت نماز را شکسته بخواند.

١٢٩١ اگر پیش از آن که به هشت فرسخ برسد، مردد شود که بقیه راه را برود یا نه، و در موقعى که مردد است مقدارى راه برود و بعد تصمیم بگیرد که هشت فرسخ دیگر برود یا چهار فرسخ برود و برگردد تا آخر مسافرت باید نماز را شکسته بخواند.

١٢٩٢ اگر پیش از آنکه به هشت فرسخ برسد مردد شود که بقیه راه را برود یا نه، و در موقعى که مردد است مقدارى راه برود و بعد تصمیم بگیرد که بقیه راه را برود چنانچه باقیمانده سفر او هشت فرسخ باشد یا چهار فرسخ باشد ولى بخواهد برود و برگردد باید نماز را شکسته بخواند ، ولى اگر راهى که پیش از مردد شدن و راهى که بعد از آن مى رود روى هم هشت فرسخ باشد بنابر احتیاط نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند اگر چه جمع واجب نیست و نماز شکسته است. شرط چهارم: آنکه نخواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطن خود بگذرد، یا ده روز یا بیشتر در جایى بماند، پس کسى که مى‏خواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش بگذرد، یا ده روز در محلى بماند باید نماز را تمام بخواند.

١٢٩٣ کسى که نمى‏داند پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش مى‏گذرد یا نه،یا ده روز در محلى مى‏ماند یا نه، باید نماز را تمام بخواند.

١٢٩٤ کسى که مى‏خواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش بگذرد یا ده روز در محلى بماند و نیز کسى که مردد است که از وطنش بگذرد یا ده روز در محلى بماند اگر از ماندن ده روز یا گذشتن از وطن منصرف شود، باز هم باید نماز را تمام بخواند ولى اگر باقیمانده راه هشت فرسخ باشد یا چهار فرسخ باشد و بخواهد برود و برگردد باید نماز را شکسته بخواند. شرط پنجم: آن که براى کار حرام سفر نکند، و اگر براى کار حرامى مانند دزدى سفر کند، باید نماز را تمام بخواند. و همچنین است اگر خود سفر حرام باشد،مثل آن که براى او ضرر داشته باشد، یا زن بدون اجازه شوهر سفرى برود که بر او واجب نباشد، ولى اگر مثل سفر حج واجب باشد، باید نماز را شکسته بخواند.

١٢٩٥ سفرى که اسباب اذیت پدر و مادر باشد حرام است و انسان باید در آن سفر نماز را تمام بخواند و روزه هم بگیرد.

١٢٩٦ کسى که سفر او حرام نیست و براى کار حرام هم سفر نمى‏کند اگر چه در سفر، معصیتى انجام دهد مثلا غیبت کند یا شراب بخورد باید نماز را شکسته بخواند.

١٢٩٧ اگر مخصوصا براى آن که کار واجبى را ترک کند مسافرت نماید نمازش تمام است پس کسى که بدهکار است اگر بتواند بدهى خود را بدهد و طلبکار هم مطالبه کند چنانچه در سفر نتواند بدهدى خود را بدهد مخصوصا براى فرار از دادن قرض مسافرت نماید باید نماز را تمام بخواند ولى اگر مخصوصا براى ترک واجب مسافرت نکند باید نماز را شکسته بخواند و احتیاط مستحب آن است که هم شکسته و هم تمام بخواند.

١٢٩٨ اگر سفر او سفر حرام نباشد ولى حیوان سوارى یا مرکب دیگرى که سوار است غصبى باشد نمازش شکسته است ولى اگر در زمین غصبى مسافرت کند بنابر احتیاط واجب باید نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند.

١٢٩٩ کسى که با ظالم مسافرت مى‏کند اگر ناچار نباشد و مسافرت او کمک به ظالم باشد باید نماز را تمام بخواند و اگر ناچار باشد یا مثلا براى نجات دادن مظلومى با او مسافرت کند، نمازش شکسته است.

١٣٠٠ اگر به قصد تفریح و گردش مسافرت کند حرام نیست و باید نماز را شکسته بخواند.

١٣٠١ اگر براى لهو و خوشگذرانى به شکار رود نمازش تمام است و چنانچه براى تهیه معاش به شکار رود نمازش شکسته است و اگر براى کسب و زیاد کردن مال برود احتیاط واجب آن است که نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند و باید روزه نگیرد.

١٣٠٢ کسى که براى معصیت‏سفر کرده، موقعى که از سفر برمى‏گردد اگر توبه کرده، باید نماز را شکسته بخواند و اگر توبه نکرده ، و چیزى هم که بازگشت را از جزئیت‏سفر معصیت‏خارج کند حادث نشده باشد باید تمام بخواند و احتیاط مستحب آن است که هم شکسته و هم تمام بخواند.

١٣٠٣ کسى که سفر او سفر معصیت است، اگر در بین راه از قصد معصیت برگردد چنانچه باقیمانده راه هشت فرسخ باشد یا چهار فرسخ باشد و بخواهد برود و برگرد باید نماز را شکسته بخواند.

١٣٠٤ کسى که براى معصیت‏سفر نکرده اگر در بین راه قصد کند که بقیه راه را براى معصیت برود، باید نماز را تمام بخواند ولى نمازهایى را که شکسته خوانده صحیح است. شرط ششم: آنکه از صحرانشینهایى نباشد که در بیابانها گردش مى‏کنند و هر جا آب و خوراک براى خود و حشمشان پیدا کنند مى مانند و بعد از چندى به جاى دیگر مى‏روند و صحرانشینها در این مسافرتها باید نماز را تمام بخوانند.
 

توضیحات لازم در مورد نـماز

پیرامون واژه

معنای لغوی «صلاه» در عربی، دعا است.با این حال واژه? «نماز» واژه‌ای پارسیست که ایرانیان برای واژه «صلاه» عربی به کار بردند. این واژه به معنای خم شدن و سر فرود آوری برای سنایش و احترام است.فرهنگ فارسی معین ریشه این واژه را از پارسی پهلوی می‌داندهرچند در برخی منابع ریشهواژه نماز از واژه «ناماسته» در زبان سانسکریت آریاییان دانسته شده‌است.

شرح و ویژگی‌ها

این عبادت در شبانه‌روز در پنج نوبت رو به قبله مسلمانان - کعبه در مکه - بصورت فردی یا گروهی (نماز جماعت) برگزار می‌شود. نماز مسافر شکسته‌است یعنی مسافر باید نمازهای چهار رکعتی را دو رکعتی‏ بخواند.

در این عبادت دو سوره? از قرآن که یکی از آنها سوره حمد و دیگری معمولاً سوره کوتاهی مثل سوره توحید است و تعدادی ذکر به زبان عربی خوانده‌ می‌شود. نمار باید به زبان عربی خوانده شود.

اهل تسنن نماز را در زمان متفاوت می‌خوانند و (شیعه درپنج نوب ترا مستحب می داند)

به این صورت که: نماز صبح که بعد از اذان صبح و قبل از طلوع آفتاب خوانده می‌شود، نماز ظهر که بعد از اذان ظهر خوانده می‌شود، نماز عصر که به هنگام عصر خوانده می‌شود، نماز مغرب که پس از اذان مغرب خوانده می‌شود و نماز عشاء که بعد از اذان عشاء خوانده می‌شود.

اهل تشیع نیز معتقدند که اوقات اصلی جهت بجا آوردن نمازهای روزانه همان اوقات بعد از اذان مربوط به هر نوبت می‌باشد(مانند اهل سنت)لیکن چون نمازهای ظهر و عصر و همچنین مغرب و عشا دارای وقت مشترک نیز هستند لذا خواندن توام نمازهای ظهر و عصر و همچنین نمازهای مغرب و عشا بلامانع می‌باشد.

لیکن بنا به اعتقاد شیعیان نیز بجاآوردن هر یک از نمازهای روزانه در وقت مختص خود از فضیلت بیشتری برخوردار بوده و در احادیث(گفته‌ها) امامان و بزرگان شیعه نیز به کرات بدان اشاره شده‌است. عده‌ای از عارفان بر این باورند که تمام موجودات نیز متناسب با وضع خود در حال حمد و تسبیح خداوند هستند و به آیاتی نظیر «و گیاه و درخت سجده می‌کنند.» استناد می‌ورزند.

ظاهر نماز
همان طریقه خواندن نماز و رعایت وقت در بجا آوردن آنها که در رساله یا رساله عملی، کاملاً توضیح داده شده‌است که مقدماتی دارد و ترتیبی و دیگر چیز‌هایی

مقدمات

مسلمان بودن و داشتن طهارت و توانایی خواندن آیات و گفتن اذکار که برای خواندن نماز مستحبی فقط مسلمان بودن کافی است.

شروط نماز صحیح 

هنگام شک در طلوع آفتاب نـماز را به چه نیتی بخوانیم؟

به نیت مافی الذمه.

"برگرفته از کتاب یکصدر پرسش و پاسخ درباره نـماز"

اقسام قیام را بیان کنید

اقسام قیام را بیان کنید.

قیام به دو دسته تقسیم می شود: رکن و غیر رکن.

1. رکن عبارت است از:

1. قیام هنگام تکبیره الاحرام،

2. قیام پیش از رکوع (متصل به رکوع).

2. غیر رکن عبارت است از:

1. قیام هنگام قرائت،

2. قیام بعد از رکوع.

"برگرفته از کتاب یکصد پرسش و پاسخ درباره نـماز"

موالات

***      انسان باید نماز را با موالات بخواند، یعنى کارهاى نماز، مانند رکوع، سجود و تشهد را پشت سرهم بجا آورد و چیزهایى را که در نماز مىخواند، پشت سرهم بخواند و اگر به اندازه اى بین آن فاصله بیندازد که نگویند نماز مىخواند، نمازش باطل است.

***     اگر در نماز سهوا بین حرفها یا کلمات، فاصله بیندازد و فاصله به قدرى نباشد که صورت نماز از بین برود، چنانچه مشغول رکن بعد نشده باشد، باید آن حرفها یا کلمات را، به طور معمولى بخواند و اگر مشغول رکن بعد شده باشد، نمازش صحیح است.

***     طول دادن رکوع و سجود و خواندن سوره هاى بزرگ، موالات را به هم نمىزند.

***      در تمام نمازهاى واجب و مستحب، پیش از رکوع رکعت دوم، مستحب است قنوت بخواند، بلکه در نمازهاى واجب، بنا بر احتیاط مستحب آن را ترک نکند و در نماز (وتر) با آنکه یک رکعت مىباشد خواندن قنوت مستحب است. و نماز جمعه در هر رکعت یک قنوت دارد. و نماز آیات پنج قنوت و نماز عید فطر و قربان در رکعت اول پنج قنوت و در رکعت دوم چهارم قنوت دارد و بنا بر احتیاط قنوتهاى نماز عید فطر و قربان را ترک نکند.

***      مستحب است در قنوت، دستها را مقابل صورت، کف آنها را، رو به آسمان و پهلوى هم نگهدارد و غیر از شست، انگشتهاى دیگر را بچسباند و به کف دست نگاه کند.

***      در قنوت هر ذکرى بگوید کافى است، اگرچه یک (سُبْحٰانَ الله) باشد و بهتر است بگوید: (لاٰ إلٰهَ إلاّاللهُ الْحَلیمُ الْکَریمُ، لاٰ إلٰهَ إلاّ اللهُ العَلِیُّ الْعَظیمُ، سُبْحٰانَ الله رَبّ السّٰمٰاوٰاتِ السَّبْعِ، وَ رَبّ الأرْضین السَّبْع، وَ مٰا فِیهِنَّ وَ مٰا بَیْنَهُنَّ وَ رَبّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ، وَالْحَمْدُ للهِ رَبِّ الْعٰالَمین).

***      مستحب است انسان، قنوت را بلند بخواند، ولى براى کسى که نماز را با جماعت مىخواند اگر امام جماعت، صداى او را بشنود، بلند خواندن قنوت مستحب نیست.

***      اگر عمدا قنوت نخواند قضا ندارد و اگر فراموش کند و پیش از خم شدن به اندازهٴ رکوع، یادش بیاید مستحب است بایستد و بخواند و اگر در رکوع یادش بیاید، مستحب است بعد از رکوع آن را قضا نماید و اگر در سجده یادش بیاید، مستحب است بعد از سلام نماز، آن را قضا نماید.

  منبع : توضیح المسائل آیت الله العظمى سید صادق شیرازى

ترتیب

***    اگر عمدا ترتیب نماز را برهم زند، مثلاً سوره را پیش از حمد بخواند، یا سجود را پیش از رکوع بجا آورد، نماز باطل مىشود.

***   اگر رکنى از نماز را فراموش کند و رکن بعد از آن را بجا آورد، مثلاً پیش از رکوع، دو سجده نماید، نماز باطل است.

***    اگر رکنى را فراموش کند و چیزى که بعد از آن است و رکن نیست بجا آورد، مثلاً پیش از دو سجده، تشهّد بخواند، باید رکن را بجا آورد و آنچه اشتباها پیش از آن خوانده، دوبار بخواند.

***    اگر چیزى که رکن نیست، فراموش کند و رکن بعد از آن را بجا آورد، مثلاً حمد را فراموش کند و مشغول رکوع شود، نمازش صحیح است.

***    اگر چیزى که رکن نیست، فراموش کند و عمل بعدى را که رکن نیست بجا آورد، مثلاً حمد را فراموش کند و سوره بخواند، چنانچه مشغول رکن بعد شده باشد، مثلاً در رکوع یادش بیاید که حمد را نخوانده، باید بگذرد و نماز او صحیح است و اگر مشغول رکن بعد نشده باشد، باید آنچه را فراموش کرده بجا آورد و بعد از آن، چیزى را که اشتباها جلوتر خوانده دوباره بخواند.

***    اگر سجدهٴ اوّل را به خیال اینکه سجدهٴ دوّم است، یا سجدهٴ دوم را به خیال اینکه سجدهٴ اول است، بجا آورد نماز صحیح است و سجدهٴ اول، سجدهٴ اول و سجدهٴ دوم او، سجدهٴ دوم حساب میشود.

   منبع : توضیح المسائل آیت الله العظمى سید صادق شیرازى

سلام نماز

***     بعد از تشهد رکعت آخر نماز، در حالى که نشسته و بدن آرام است، چنین بگوید: (اَلسَّلاٰمُ عَلَیْکَ أیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکٰاتُهُ، السَّلاٰمُ عَلَیْنٰا وَ عَلىٰ عِبٰادِاللهِ الصّٰالِحینَ، السَّلاٰمُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُاللهِ وَ بَرَکٰاتُه.

***    در سلام نماز، گفتن: (اَلسَّلاٰمُ عَلَیْکَ أیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکٰاتُهُ) مستحب است، ولى بعد از آن باید بگوید: (اَلسَّلاٰمُ عَلَیْکُمْ) و بنا بر احتیاط واجب: (وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکٰاتُهُ). یا بگوید: (السَّلاٰمُ عَلَیْنٰا وَ عَلىٰ عِبٰادِاللهِ الصّٰالِحینَ) ولى اگر این سلام را بگوید بنا بر احتیاط بعد از آن (اَلسَّلاٰمُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکٰاتُهُ) را نیز بگوید.

***    اگر سلام نماز را فراموش کند و هنگامى یادش بیاید که صورت نماز، به هم نخورده و کارى که عمدى و سهوى آن نماز را باطل مىکند، مانند پشت به قبله کردن انجام نداده باشد، باید سلام را بگوید و نمازش صحیح است.

***    اگر سلام نماز را فراموش کند و هنگامى یادش بیاید که صورت نماز به هم خورده است، بنابر احتیاط واجب، نمازش باطل است.

منبع : توضیح المسائل آیت الله العظمى سید صادق شیرازى 

تصویر متن سلام نماز

تشهد

***     در رکعت دوم تمام نمازهاى واجب، رکعت سوم نماز مغرب و رکعت چهارم نماز ظهر، عصر و عشا، باید انسان بعد از سجدهٴ دوم بنشیند و در حال آرام بودن بدن (تشهّد) بخواند، یعنى بگوید: (أشْهَدُ أنْ لاٰ إلٰهَ إلاّ اللهُ وَحْدَهُ لاٰ شَریکَ لَهُ، وَ أشْهَدُ أنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ). و بنا بر احتیاط واجب به همین ترتیب بگوید.

***    کلمات تشهّد، باید به عربى صحیح و به طورى که معمول است، پشت سرهم گفته شود.

***     اگر تشهّد را فراموش کند و بایستد و پیش از رکوع، یادش بیاید که تشهّد را نخوانده، باید بنشیند و تشهّد را بخواند و دوباره بایستد و آنچه باید در آن رکعت خوانده شود، بخواند و نماز را تمام کند و بنا بر احتیاط واجب، باید بعد از نماز براى ایستادن بیجا، دو سجدهٴ سهو بجا آورد. و اگر در رکوع یا بعد از آن یادش بیاید، باید نماز را تمام کند و بعد از سلام نماز، تشهّد را قضا نماید و براى تشهّد فراموش شده، دو سجدهٴ سهو بجا آورد.

***     مستحب است در حال تشهّد، بر ران چپ بنشیند، روى پاى راست را بر کف پاى چپ بگذارد و پیش از تشهّد بگوید: (اَلْحَمْدُ للهِ) یا: (بِسْمِ اللهِ وَ بِاللهِ وَالْحَمْدُ للهِ وَ خَیْرُ الأسْمٰاءِ للهِ) و نیز مستحب است، دستها را بر رانها بگذارد، انگشتها را به یکدیگر بچسباند، به دامان خود نگاه کند و بعد از تمام شدن تشهّد، بگوید: (وَ تَقَبَّلْ شَفٰاعَتَهُ وَارْفَعْ دَرَجَتَه).

***    مستحب است زنها، در وقت خواندن تشهّد، رانها را به هم بچسبانند.

منبع : توضیح المسائل آیت الله العظمى سید صادق شیرازى 

تصویر متن تشهد

سجده

***   نمازگزار، باید در هر رکعت از نمازهاى واجب و مستحب، بعد از رکوع دو سجده کند و سجده یعنى: پیشانى، کف دو دست، سر دو زانو و سر دو انگشت بزرگ پاها را، بر زمین بگذارد.

***   دو سجده روى هم، یک رکن است، اگر کسى در نماز واجب، عمدا یا از روى فراموشى هردو را ترک کند، یا دو سجدهٴ دیگر، به آنها اضافه نماید، نمازش باطل است.

***   اگرعمدا یک سجده کم و یا زیاد کند، نماز باطل مىشود و اگر سهوا یک سجده کم و یا زیاد کند، حکم آن خواهد آمد.

***    اگر پیشانى را عمدا یا سهوا بر زمین نگذارد سجده نکرده است، اگرچه جاهاى دیگر به زمین برسد، ولى اگر پیشانى را بر زمین بگذارد و سهوا جاهاى دیگر را به زمین نرساند، یا سهوا ذکر نگوید، سجده صحیح است.

***    بنا بر احتیاط باید در سجده، سه مرتبه (سُبْحٰانَ الله) یا یک مرتبه (سُبْحٰانَ رَبِّی الأَعْلىٰ وَ بِحَمْدِه) بگوید. و این کلمات باید پشت سرهم و به عربى صحیح، گفته شود. و مستحب است (سُبْحٰانَ رَبِّی الأَعْلىٰ وَ بِحَمْدِه) را سه، یا پنج و یا هفت مرتبه بگوید.

***    در سجود باید به مقدار ذکر واجب، بدن آرام باشد و موقع گفتن ذکر مستحب نیز اگر آن را به قصد ذکرى که براى سجده دستور داده اند بگوید، آرام بودن بدن لازم است.

***    اگر پیش از آنکه پیشانى، بر زمین برسد و بدن آرام بگیرد، عمدا ذکر سجده را بگوید، یا پیش از تمام شدن ذکر، عمدا سر از سجده بردارد، نماز باطل است.

***   اگر پیش از آنکه پیشانى، بر زمین برسد و بدن آرام گیرد، سهوا ذکر سجده را بگوید و پیش از آنکه سر از سجده بردارد، بفهمد اشتباه کرده است باید دوباره در حال آرام بودن، ذکر بگوید.

***   اگر بعد از آنکه سر از سجده برداشت، بفهمد پیش از آرام شدن بدن، ذکر را گفته و یا پیش از آنکه ذکر سجده تمام شود، سر برداشته، نماز او صحیح است.

***    اگر موقعى که ذکر سجده مىگوید، یکى از هفت عضو را عمدا از زمین بردارد نماز باطل مىشود، ولى موقعى که مشغول گفتن ذکر نیست، اگر غیر پیشانى، جاهاى دیگر را از زمین بردارد و دوبار بگذارد، اشکال ندارد.

***   اگر پیش از تمام شدن ذکر سجده، سهوا پیشانى را از زمین بردارد، نمىتواند دوبار بر زمین بگذارد و باید آن را یک سجده حساب کند، ولى اگر جاهاى دیگر را سهوا از زمین بردارد، باید دو مرتبه بر زمین بگذارد و ذکر را بگوید.

***    بعد از تمام شدن ذکر سجدهٴ اول، باید بنشیند تا بدن آرام گیرد و دوبار به سجده رود.

***    جاى پیشانى نمازگزار، باید از جاى زانوهاى او بلند تر و یا پایینتر از چهار انگشت بسته نباشد.

***   در زمین سراشیب که سراشیبى آن زیاد معلوم نیست، اگر جاى پیشانى نمازگزار، از جاى انگشتهاى پا و سر زانوهاى او مختصرى بیش از چهار انگشت بسته، بلندتر یا پایینتر باشد، اشکال ندارد.

***   اگر پیشانى را سهوا بر چیزى بگذارد که از سر زانوهاى او، از چهار انگشت بسته بلندتر است، چنانچه بلندى آن مقدارى است که نمىگویند در حال سجده است، باید سر را بردارد و بر چیزى که بلندى آن به اندازهٴ چهار انگشت بسته یا کمتر است بگذارد. و اگر بلندى آن مقدارى است که مىگویند در حال سجده است، باید پیشانى را از روى آن بر روى چیزى که بلندى آن، به اندازهٴ چهار انگشت بسته یا کمتر است، بکشد و اگر کشیدن پیشانى ممکن نیست، باید سر را بردارد و بگذارد و نماز را تمام کند و بنا بر احتیاط مستحب، نماز را دوبار بخواند.

***   باید بین پیشانى و آنچه بر آن سجده مىکند چیزى نباشد، پس اگر مهر به اندازه اى چرک باشد که پیشانى، به خود مهر نرسد سجده باطل است، ولى اگر مثلاً رنگ مهر تغییر کرده باشد، اشکال ندارد.

***   در سجده باید کف دست را بر زمین بگذارد، ولى در حال ناچارى، پشت دست نیز مانعى ندارد و اگر پشت دست ممکن نباشد، باید مچ دست را بگذارد و چنانچه آن نیز نشود، باید تا آرنج هرجا که مىتواند بر زمین بگذارد و اگر آن نیز ممکن نیست، گذاشتن بازو کافى است.

***    در سجده باید سر دو انگشت بزرگ پاها را، بر زمین بگذارد و اگر انگشتهاى دیگر پا، یا روى پا را بر زمین بگذارد و یا بر اثر بلند بودن ناخن، سر شست بر زمین نرسد، خلاف احتیاط است.

***    کسى که مقدارى از شست پایش بریده، باید بقیهٴ آن را بر زمین بگذارد و اگر چیزى از آن نمانده یا اگر مانده خیلى کوتاه است، باید بقیهٴ انگشتان را بگذارد و اگر هیچ انگشت ندارد، باید هر مقدارى از پا باقى مانده، بر زمین بگذارد.

***    اگر به صورت غیر معمول سجده کند، مثلاً سینه و شکم را بر زمین بچسباند، یا پاها را دراز کند به طورى که سجده صدق نکند، اگرچه هفت عضوى که گفته شد، بر زمین برسد باید نماز را دوبار بخواند.

***   مهر یا چیز دیگرى که بر آن سجده مىکند باید پاک باشد، ولى اگر مثلاً مهر را روى فرش نجس بگذارد، یا یک طرف مهر، نجس باشد و پیشانى را بر طرف پاک آن بگذارد، اشکال ندارد.

***    اگر در پیشانى، دمل و مانند آن باشد، در صورت امکان باید با جاى سالم پیشانى، سجده کند و اگر ممکن نیست، باید زمین یا مهر را گود کند و دمل را در گودال و جاى سالم را به مقدارى که براى سجده کافى باشد، بر زمین یا مهر بگذارد.

***   اگر دمل یا زخم، تمام پیشانى را گرفته باشد، باید بر یکى از دو طرف پیشانى، سجده کند و اگر ممکن نیست، بر چانه و اگر بر چانه نیز ممکن نباشد، باید بر هر جایى از صورت که ممکن است، سجده کند و اگر بر هیچ جاى صورت ممکن نیست، باید با جلوى سر سجده نماید.

***   کسى که نمىتواند پیشانى را بر زمین برساند، باید به اندازه اى که مىتواند خم شود و مهر یا چیز دیگرى را که سجده برآن صحیح است، روى چیز بلندى گذاشته و طورى پیشانى را، بر آن بگذارد که بگویند سجده کرده است و بنا بر احتیاط کف دستها، زانوها و انگشتان پا را به طور معمول بر زمین بگذارد.

***    کسى که اصلا نمىتواند خم شود، بنا بر احتیاط باید براى سجده بنشیند و با سر اشاره کند و اگر نتواند، باید با چشمها اشاره نماید و اگر نمىتواند اشاره کند باید در قلب نیّت سجده کند، و بنا بر احتیاط، با دست و مانند آن، براى سجده اشاره نماید.

***   کسى که نمىتواند بنشیند، باید ایستاده نیت سجده کند و براى سجده با سر اشاره کند و اگر نمىتواند، با چشمها اشاره نماید و اگر این را نیز نتواند، در قلب نیّت سجده کند و بنا بر احتیاط با دست و مانند آن، براى سجده اشاره نماید.

***    اگر پیشانى، بىاختیار از جاى سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جاى سجده برسد و این یک سجده حساب مىشود، چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه. و اگر نتواند سر را نگهدارد و بىاختیار، دوباره به جاى سجده برسد، روى هم یک سجده حساب مىشود.

***    جایى که انسان باید تقیّه کند، مىتواند بر فرش و مانند آن سجده نماید و لازم نیست براى نماز، به جاى دیگر برود، ولى بنا بر احتیاط اگر بتواند بر حصیر و یا چیزى که سجده برآن صحیح مىباشد، طورى سجده کند که به زحمت نیفتد، نباید بر فرش و مانند آن سجده نماید.

***   اگر روى تشک پر، یا چیز دیگرى که بدن روى آن آرام نمىگیرد، سجده کند باطل است.

***    اگر انسان ناچار شود که در زمین گلى نماز بخواند، چنانچه آلوده شدن بدن و لباس براى او مشقّت ندارد، بنا بر احتیاط واجب باید سجده و تشهّد را به طور معمول، بجا آورد و اگر مشقّت دارد، مىتواند در حالى که ایستاده براى سجده با سر اشاره کند و تشهّد را ایستاده بخواند و اگر سجده و تشهّد را به طور معمول، بجا آورد، نمازش صحیح است.

***   در رکعت اول و رکعت سومى که تشهّد ندارد، مانند رکعت سوم نماز ظهر، عصر و عشا، بنا بر احتیاط واجب باید بعد از سجدهٴ دوم، قدرى بىحرکت بنشیند و بعد برخیزد، این عمل را (جلسهٴاستراحت) مینامند.

منبع : توضیح المسائل آیت الله العظمى سید صادق شیرازى 

چیزهایى که سجده بر آن صحیح است

چیزهایى که سجده بر آن صحیح است:

***    باید برزمین و یا چیزهاى غیر خوراکى که از زمین مىروید، مانند چوب و برگ درخت سجده کرد و سجده بر چیزهاى خوراکى، پوشاکى و معدنى صحیح نیست.

***   چنانچه برگ مو (درخت انگور) خشک شده باشد سجده بر آن مانعى ندارد، مگر براى خوردن، آن را خشک کرده باشند و اگر خشک نشده باشد، اشکال دارد.

***   سجده بر چیزهایى که از زمین مىروید و خوراک حیوان است، مانند علف و کاه صحیح است.

***    سجده بر گلهایى که خوراکى نیست صحیح است، ولى سجده بر دواهاى خوراکى که از زمین مىروید، مانند گل بنفشه و گل گاوزبان بنا بر احتیاط صحیح نیست.

***    سجده بر گیاهى که خوردن آن، در بعضى از شهرها معمول است و در شهرهاى دیگر معمول نیست، صحیح نمىباشد و بعید نیست متعارف در هر شهرى، براى اهل همان شهر، ملاک باشد. و نمىتوان بر میوهٴ نارس سجده کرد.

***    اگر کاغذ را از چیزى ساخته باشند، که سجده برآن صحیح است، مثلاً از کاه، مىشود برآن سجده کرد، بلکه مىتوان بر کاغذى که از پنبه و مانند آن ساخته شده، سجده نمود.

***    اگر کاغذ را از چیزى ساخته باشند، که سجده بر آن صحیح است، مثلاً از کاه، مىشود برآن سجده کرد، بلکه مىتوان بر کاغذى که از پنبه و مانند آن ساخته شده، سجده نمود.

***    براى سجده، بهتر از هرچیز، تربت حضرت سیّدالشهدا(ع) مىباشد، بعد از آن خاک، بعد سنگ و بعد گیاه است.

***    اگر چیزى که سجده بر آن صحیح است، ندارد و یا بر اثر سرما، یا گرماى زیاد و مانند آن نمىتواند بر آن سجده کند، چنانچه لباس او از کتان یا پنبه است، باید بر لباسش سجده کند و اگر از چیز دیگرى است باید بر پشت دست، یا چیز معدنى، مانند انگشتر عقیق سجده نماید، ولى بنا بر احتیاط مستحب تا سجده برچیز معدنى ممکن است، بر پشت دست سجده نکند.

***   سجده بر گل و خاک سستى که پیشانى روى آن آرام نمىگیرد، باطل است.

***   اگر در سجدهٴ اول، مثلاً مهر به پیشانى بچسبد، بنا بر احتیاط باید آن را براى سجدهٴ دوّم، بکند و همچنین است اگر خاک باشد.

***   اگر در بین نماز چیزى که بر آن سجده مىکند، گم شود و چیزى که سجده بر آن صحیح است نداشته باشد، چنانچه وقت وسعت دارد باید نماز را قطع کند، و اگر وقت تنگ است، باید بر لباسش اگر از پنبه یا کتان است، سجده کند و اگر از چیز دیگرى است بر چیز معدنى مانند انگشتر عقیق، یا پشت دست، سجده نماید و بنا بر احتیاط مستحب تا سجده بر چیز معدنى ممکن است، بر پشت دست سجده نکند.

***   هرگاه در حال سجده، بفهمد پیشانى را بر چیزى گذاشته که سجده بر آن باطل است، اگر ممکن باشد باید پیشانى را از روى آن بر روى چیزى که سجده بر آن صحیح است، بکشد و اگر ممکن نباشد، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، باید نماز را قطع کند و اگر وقت تنگ است، در صورتى که لباسش از پنبه یا کتان است، باید پیشانى را از روى آن بر روى لباسش، بکشد و اگر از چیز دیگرى است، پیشانى را از روى آن بر چیز معدنى یا پشت دست، بکشد.

***    اگر بعد از سجده، بفهمد پیشانى را روى چیزى گذاشته که سجده بر آن باطل است، اشکال ندارد.

***   سجده کردن براى غیر خداوند متعال، حرام مىباشد. و پیشانى بر زمین گذاشتن در مقابل قبر امامان (علیهم السلام) اگر براى شکر خداوند باشد، اشکال ندارد و بوسیدن عتبهٴ شریفه مستحب است و سجده نیست.

منبع : توضیح المسائل آیت الله العظمى سید صادق شیرازى 

مستحبات و مکروهات سجده

مستحبات و مکروهات سجده:

***   در سجده چند چیز مستحب است:

 1 ـ کسى که ایستاده نماز مىخواند، بعد از آنکه سر از رکوع برداشت و کاملاً ایستاد و کسى که نشسته نماز مىخواند بعد از آنکه کاملاً نشست، براى رفتن به سجده تکبیر بگوید.

2 ـ موقعى که مرد مىخواهد به سجده برود، اول دستها را و بعد زانوها را بر زمین بگذارد.

 3 ـ بینى را بر مهر یا چیزى که سجده بر آن صحیح است، بگذارد.

 4 ـ در حال سجده، انگشتان دست را به هم بچسباند و برابر گوش بگذارد، به طورى که سر آنها رو به قبله باشد.

 5 ـ در سجده دعا کند و از خدا حاجت بخواهد و این دعا را بخواند: (یٰا خَیْرَالْمَسْؤلینَ وَ یٰا خَیْرَالْمُعْطینَ، اُرْزُقْنی وَ اُرْزُقْ عَیٰالی مِنْ فَضْلِکَ، فَاِنَّکَ ذُوالْفَضْلِ الْعَظیم) یعنى: اى بهترین کسى که از او سؤال مىکنند و اى بهترین عطاکنندگان، به من و عیالم از فضل خودت روزى بده، پس بدرستى که تو داراى فضل بزرگى.

 6 ـ بعد از سجده بر ران چپ بنشیند و روى پاى راست را بر کف پاى چپ بگذارد.

 7 ـ بعد از هر سجده وقتى نشست و بدنش ارام گرفت تکبیر بگوید.

 8 ـ بعد از سجدهٴ اول، بدنش که ارام گرفت (أسْتَغْفِرُاللهَ رَبِّی وَ أتُوبُ إلَیْه) بگوید.

 9 ـ سجده را طول بدهد.

 10 ـ بعد از سجده در موقع نشستن، دستها را روى رانها بگذارد.

 11 ـ براى رفتن به سجدهٴ دوم، در حال آرامى بدن (اللهُ أکْبَر) بگوید.

 12 ـ در سجده ها صلوات بفرستد

13 ـ در موقع بلند شدن، دستها را بعد از زانوها از زمین بردارد.

 14 ـ مردها آرنجها را به زمین نچسبانند، بازوها را از پهلو جدا نگاه دارند. و زنها، آرنجها را بر زمین بگذارند و اعضاى بدن را به یکدیگر بچسبانند. و دیگر مستحبات سجده را در (الفقه) بیان نموده ایم.

***   مکروه است براى برطرف کردن گرد و غبار، جاى سجده را فوت کند و اگر در اثر فوت کردن، دو حرف از دهان بیرون آید، نماز باطل است و مگروهات دیگرى نیز در (الفقه) بیان شده است.

منبع : توضیح المسائل آیت الله العظمى سید صادق شیرازى 

سجده های واجب در قرآن

***   در هریک از چهار سورهٴ (النجم، العلق، السجّده و فصّلت) یک آیهٴ سجده است که در قرآنها، معیّن مىباشد، اگر انسان آن را بخواند و یا بشنود، بعد از تمام شدن آن آیه، باید فورا سجده کند و اگر فراموش کرد، هر وقت یادش آمد باید سجده نماید.

***   در صورتى که تمام آیه خوانده شود سجده واجب مىگردد، امّا اگر قسمتى از آن را بخواند لازم نیست سجده کند.

***   اگر انسان موقعى که آیهٴ سجده را مىخواند، از دیگرى نیز بشنود، بنا بر احتیاط واجب، باید دو سجده نماید.

***    در غیر نماز، اگر در حال سجده، آیهٴ سجده را بخواند و یا بشنود باید سر از سجده بردارد و دوباره سجده کند.

***    کسى که این آیات را بنویسد، یا مشاهده کند و یا در نظر بیاورد، سجده بر او واجب نیست.

***    اگر انسان از بچهٴ غیر ممیّز که خوب و بد را نمىفهمد و یا از کسى که قصد خواندن قرآن ندارد، آیهٴ سجده را بشنود، بنا بر احتیاط واجب سجده کند و همچنین است اگر از مانند ضبط صوت و رادیو، آیهٴ سجده را بشنود.

***   در سجده هاى واجب قرآن، باید جاى انسان غصبى نباشد و جاى پیشانى، او، از جاى زانوها و سر انگشتان بیش از چهار انگشت بسته بلندتر نباشد.

***   در سجده هاى واجب قرآن، لازم نیست با وضو، غسل، رو به قبله باشد، یا عورت خود را بپوشاند و یا بدن و جاى پیشانى او پاک باشد و همچنین چیزهایى که در لباس نمازگزار شرط مىباشد، در لباس او شرط نیست، اما اگر لباس او غصبى است، چنانچه سجده کردن، تصرّف در آن لباس باشد، سجده باطل است.

***    بنا بر احتیاط واجب در سجده اى واجب قرآن، پیشانى را بر مهر یا چیز دیگرى که سجده بر آن صحیح است گذاشته و جاهاى دیگر بدن را به دستورى که در سجدهٴ نماز (مسأله 1127) گفته شد، بر زمین بگذارد.

***    هرگاه در سجدهٴ واجب قرآن، پیشانى را به قصد سجده، بر زمین بگذارد اگرچه ذکر نگوید، کافیست و گفتن ذکر، مستحب است و بهتر است بگوید: (لاٰ إلٰهَ إلاّ اللهُ حَقّاً حَقّاً، لاٰ إلٰهَ إلاّاللهُ ایمٰاناً وَ تَصْدیقاً، لاٰ إلٰهَ إلاّ اللهُ عُبودِیَّةً وَ رِقّاً، سَجَدْتُ لَکَ یٰا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقّاً، لاٰ مُسْتَنْکِفاً وَلاٰمُسْتَکْبِراً، بَلْ أنا عَبْدٌ ذَلیلٌ ضَعیفٌ خٰائِفٌ مُسْتَجیرٌ).

منبع : توضیح المسائل آیت الله العظمى سید صادق شیرازى